Page Text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र. १
औदारिकत्रसजीवनिरूपणम् १८९
च तेषामिति प्रश्नः, उत्तरयति - 'ओराला तसा पाणा चउव्विहा पन्नत्ता' औदारिका साः प्राणाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ताः-कथिताः । चातुर्विध्यमेव दर्शयति- 'तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा ' तद्यथा'वेंदिया तेंदिया चउरिंदिया' पंचिंदिया' द्वीन्द्रियात्रसाः श्रीन्द्रियानसाः, चतुरिन्द्रिया स्वसाः, पञ्चेन्द्रियास्त्रसाः । तत्र द्वे स्पर्शनर सनरूपे इन्द्रिये येषां ते द्वीन्द्रियाः कृमिगण्डोलकादयः, त्रीणिस्पर्शनरसनप्राणरूपाणि इन्द्रियाणि येषां ते त्रीन्द्रियाः पिपीलिकादयः । चत्वारि - स्पर्शनरसन प्राणचक्षू रूपाणि इन्द्रियाणि येषां ते चतुरिन्द्रियाः मशकमक्षिकादयः । पञ्च स्पर्शनर सनप्राणचक्षुः श्रोत्ररूपाणि इन्द्रियाणि येषां ते पञ्चेन्द्रियाः मनुष्यपश्वादयः । तत्र द्वीन्द्रियान् विशेषतः प्रतिपादयितुं प्रश्नयन्नाह - 'से किं तं' इत्यादि 'से किं तं वेईदिया' अथ के ते द्वीन्द्रियाः द्वीन्द्रयाणां किं लक्षणं कियन्तश्च भेदा इति प्रश्नः, उत्तरयति - ' वेइंदिया अणेगविहा पन्नत्ता' द्वीन्द्रियत्रसजीवा अनेकविधाः - अनेकप्रकारकाः प्रज्ञप्ता. - कथिता इति । अनेकविधत्वमेव दर्शयति- 'त है ' इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं- " ओराला तसा पाणा चउन्त्रिहा पन्नत्ता" हे गौतम ! औदारिक त्रस - जीव चार प्रकार के कहे गये हैं- “ तं जहा " जैसे- " वेंदिया तेंदिया चउरिंदिया पंचिंदिया" दोइन्द्रिय, तेइन्द्रिय चौइन्द्रिय, और पञ्चेन्द्रियत्रस, दोइन्द्रियजीवों के स्पर्शन और रसना ये दोइन्द्रियां होती है कृमि गण्डोलक आदि द्वीन्द्रियजीव हैं । स्पर्शन, रसना और प्राण ये तीन इन्द्रियाँ जिन जीवों को होती हैं वे तेइन्द्रियजीव है जैसे- चिउटी आदि स्पर्शन, रसना, घ्राण, और चक्षु ये चार इन्द्रियां जिन जीवों को होती हैं वे - चौइन्द्रियजीव हैं, जैसे-मच्छर, मक्खी आदि । स्पर्शन, रसना, घ्राण, चक्षु और कर्ण ये पांच इन्द्रियाँ जिन जीवों को होती है वे पंचेन्द्रिय जाव हैं जैसे - मनुष्य पशु आदि " से किं त वेइंदिया " हे भदन्त ! दो इन्द्रियजोवो का क्या लक्षण है और इनके कितने भेद हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं- " वेइंदिया अणेगविहा पण्णत्ता" हे गौतम ! द्वन्द्रियत्रसजीव अनेक प्रकार के होते स्वाभीने हे छे – “ओराला तसा पाणा चउन्विहा पण्णत्ता" हे गौतम! मोहारि सलथे। थार अारना डेवामां आव्या छे. "तं जहा " तेखा प्रभाषे समन्वा 'बइंदिया, तेइंदिया, घउरिदिया, पंचिदिया” मे इंद्रिय, ते इन्द्रिय, यो इन्द्रिय मने यथेद्रिय त्रस, में द्विधन्द्रिय વાળા જીવાને સ્પર્શીન અને રસના આ બે ઇન્દ્રિયા હોય છે, કૃમિ, ગડાલક વિગેરે ઇન્દ્રિય જીવા કહેવાય છે, સ્પશન, રસના, અને ઘ્રાણુ (નાક) આ ત્રણ ઇન્દ્રિયા જે જીવાને હાય છે, તેએ ત્રણ ઇન્દ્રિય વાળા જીવા કહેવાય છે. જેમકે—કીડી વિગેરે સ્પશન, રસના, ઘ્રાણુ (નાક) અને નેત્ર આ ચાર ઇન્દ્રિઐા જે જીવાને હોય છે, તે ચૌ ઇન્દ્રિય જીવા કહેવાય छे भेभडे-भरछर, भाभी, वगेरे तथा स्पर्शन, रसना, घोष, नेत्र भने अन मा यांचे ઇન્દ્રિયો જે જીવાને હાય છે, તેઓ પચેન્દ્રિય જીવા કહેવાય છે. જેમકે--માણસ, પશુ વિગેરે "से किं तं बेइंदिया" हे भगवन् मे इन्द्रिय वाणा भवना शु लक्षणे हे ? मने तेना मेरा लेह। छे ? या प्रश्नना उत्तरमा अछे - "चेइंदिया अणेगविद्या पण्णत्ता"
| SR No. | 010388 |
| Book Title | Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1971 |
| Total Pages | 693 |
| Language | Hindi, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_jivajivabhigam |
| File Size | 44 MB |