________________
प्रमेयधोतिका टीका प्रति० १
वायुकाकिजीवनिरूपणम् १८५ बादरवायुकायिकानां चत्वारः समुद्घाता भवन्ति तद्यथा-वेदनासमुद्घातः प्रथमः १, कषायसमुद्घातो द्वितीयः २, मारणन्तिकसमुद्घात स्तृतीयः ३, वैक्रियसमुद्घातश्च चतुर्थः ४, । 'आहारो निव्वाधाएणं छदिर्सि' बादरवायुकायिकानामाहारो नियाधातेन षड्दिशि लोकमध्ये स्थितत्वात् । 'वाघायं पडुच्च सिय तिदिसिं सिय चउदिसि पिय पंचदिसिं' व्याघातं प्रतीत्य-व्याघातमपेक्ष्य तु स्यात्-कदाचित् त्रिदिशि, त्रिदिग्भ्यः आगतान् पुदगलानाहरन्ति, स्यात्-कदाचित् चतुर्दिशि, स्यात्- कदाचित पञ्चदिशि व्याघातो लोकनिष्कुटरूपएव, बादरवायुकायिकानां लोकनिष्कुटादौ अपि सभवादिति । उववाओ देवमणुयनेरइएमु णत्थि' बादरवायुकायिकानामुपपातो देवमनुजनैरयि केषु नास्ति न भवति, केवलं तिर्यग् गतावेवोपपातो भवतीति ॥ 'ठिई जहन्नेणं अंतोमुहत्तं उक्कोसेणं तिन्नि वाससहस्साई' स्थितिः आयुष्कालो बादरवायुकायिकानां जघन्येनान्तर्मुहूर्तमुत्कर्षेण त्रीणि वर्षसहस्राणि भवतीति । 'सेसं तं चेत्र' शेषं नाम ये हैं-वेदना समुद्घात, कपायसमुद्घात, मारणातिकसमुद्घात और वैक्रिय समुद्घात "आहारो निवाघाएणं छद्दिसिं" इन वादर वायुकायिक जीवों का माहार व्याघात के अभाव में छहो दिशाओं में से आगत पुद्गल द्रव्यों का होता है । क्योंकि ये लोक के मध्य में स्थित होते हैं । "वाघायं पडुच्च सिय तिदिसिं सिय चउदिसिं, सिय पंचदिसिं" और जब व्याघात होता है उस समय इनका आहार कदाचित् तीन दिशाओं से कदाचित चार दिशाओं से, और कदाचित् पांच दिशाओ में से भागत पुद्गल द्रव्यों का होता है। वहां व्याघात लोक निष्कुट रूप ही है। क्योंकि बादरवायुकायिक लोकनिष्कुट आदि में भी पाये जाते हैं । "उववाओ देवमणुयनेरइएसु नत्थि" इनका उत्पाद देव, मनुष्य और नैरयिक इनमें नहीं होता है। केवल तिर्यग्गति में ही होता है। "ठिई जहन्नेणं अंतो मुहत्तं उक्कोसेणं तिन्नि वाससहस्साई" इन बादर वायुकायिक जीवो की स्थिति जन्य से एक अन्तर्मुहत्त की होती है और उत्कृष्ट से तीन हजार वर्ष की होती है । "सेसं तं चेच" शरीर, संस्थान, समुद्घात, ચાર સસઘાત હોય છે, જે ના નામ આ પ્રમાણે છે વેદના સમુદ્રઘાત ૧, કષાય સમુદઘાત २, भा२ति समुधात 3, मने वाध्य समुधात "आहारो निवाघापणं छद्दिर्सि" म! બા વાયુકાયિક જીને આહાર વ્યાઘાતના અભાવમાં છ એ દિશાઓમાંથી આવેલા પુદ્ગલ द्रयाना डाय छे. म-
मानी मध्यमा २९सा छ 'वाधायं पदुच्च सिय तिदिसिं सिय चउदिसिं, सिय पंचदिसि" मन या व्याधात थाय छे, ते मते मेमनी माहार કઈ વાર ત્રણ દિશાએથી અને કોઈ વાર ચાર દિશાઓમાંથી અને કઈ વાર પાંચ દિશાએમાંથી આવેલા પુદગલ દ્રવ્ય હોય છે ત્યાં વ્યાઘાતના લેક નિષ્ફટ રૂપજ છે. કેમ કે माह२ वायुयिया निष्ट विरेभा पण भणी मावे छे. उववाओ देवमणुय नेरइपसु नत्थि' तयानी उत्पाह-उत्पत्ती हेव, मनुष्य, मन नैयिामां थनथी वण तिगतिमा डाय छ "ठिई जहन्नेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि वाससहस्साई" આ બાદર વાયુકાયિક જીવોની સ્થિતિ જઘન્યથી એક અંતમુહૂર્તની હોય છે, અને ઉત્કૃષ્ટ यो तर २ वषनी डाय छे. "सेसं तं चेव” शरी२, संस्थान, समुद्धात माडा२,