________________
अन्त्यकर्मदीपके __ इति यमगाथाम् “अपेतः” ( य० सं० ३५ ) इत्यध्यायात्मकं यमसूक्तं च जपन्तोऽन्तर्यामिणं रामं कीर्तयन्तो वा नूतनवस्त्रावृतमूर्ध्वमुखं शव दाहदेशं नीत्वा जलसमीपे शुचिभूमौ स्थापयेयुः । अन्येऽपि वृद्धपुरस्सरा: प्रेतमनुगच्छेयुः ।
तत: कर्ता पुत्रादिपनार्थं(१)सङ्कल्पं कुर्यात् । देशकालस्मरणान्ते अमुकोऽहममुकगोत्रस्यास्मत्पित्रादरमुकप्रेतस्य दाहपिण्डोदकदानाधिकारसिद्धयर्थं कक्षोपस्थशिखावर्ज केशनखलोम्नां (२)वपनं करिष्ये ।
यानि कानि च पापानि ब्रह्महत्यासमानि च ।
केशानाश्रित्य तिष्ठन्ति तस्मात्केशान् वपाम्यहम् ।। इति मन्त्रमुक्त्वा वपनं कृत्वा (३)स्नायात् । ततो नूतनवस्त्रयुगलं धारयित्वा प्रायश्चित्तार्थं सङ्कल्पं कुर्यात-अद्येह देशकालौ स्मृत्वा अमुकोऽहम् अमुकगोत्रस्य अस्मत्पित्रादेरमुकप्रेतस्य औ_देहिकाधिकारसिद्धये कृच्छत्रयप्रत्याम्नायभूतमिदं हिरण्यादि द्रव्यममुकदैवतं यथानामगोत्राय ब्राह्मणाय सद्यः सूतकान्ते वा दास्ये | अशुचिमरणादावपि तत्तत्पापक्षयार्थ प्रायश्चित्तमत्रैव कुर्यात् । ततः प्रेतं जलसमीपं नीत्वा संस्नाप्य संमार्ण्य वा
(१) प्रथमेऽहनि कर्तव्यं वपनं चानुभाविनाम् ।
इति मदनरत्ने गालवोक्तेः वपनं कार्यम् । आशौचान्तेऽपि "अनुभाविनां च परिवपणम्” इति आपस्तम्बोक्तेः कार्यमेव ।
(२) वपनं कर्तव्यम् इति विधिबलात् वपनं करिष्ये इत्येव सङ्कल्पः । यद्यपि "वपनं नैव कारयेत्” "तस्मान्नान्यत्र वापयेत्" इत्यपि दर्शनात् कारयिष्ये इत्यपि सम्भवति तथाऽपि
यानि कानि च पापानि ब्रह्महत्यासमानि च ।
केशानाश्रित्य तिष्टन्ति तस्मात्केशान् वपाम्यहम् ॥ इति मन्त्रलिङ्गात् बहुषु विधिषु वपनस्यैव विधानाच्च वपनं करिष्ये इत्येव उल्लेख उचित इति बोध्यम् । तच्च वपनं तीर्थादौ धर्मार्थ दक्षिणकर्णमारभ्य उदक्संस्थम् । प्रायश्चित्ते शिखामग्रे ततोऽधस्तात् सर्वे, चूडाकरणे दक्षिणकर्णाच्छिखान्तं शिखामारभ्य वामकर्णान्तम् दक्षिणं कर्णमारभ्य धर्मार्थ, पापसंक्षये शिखाद्य, नवसंस्कारे शिखाद्यन्तं शिरो वपेत् ॥
इत्यपराकें वचनात् । (३) अथ पुत्रादिराप्लुत्य कुर्याहारुचयं महत् ।
