________________
आशौचकालनिर्णयः। सापिण्ड्यनिवृत्तेः । सापिड्यासापिण्ड्ययोः प्रतियोगिभेदेन भेदात् । विवाहस्तूभयत्र न भवति । "एभिरेव गुणैर्युक्तः” इत्यनेन वरेऽपि असापिण्ड्यापेक्षणात्' इति कमलाकरभट्टमतम् । ___'मूलपुरुषात्सप्तमो मूलपुरुषादष्टमादेर्मरणादावपि त्रिरात्रमेवाशौचं कुर्यात् । एकत्र सापिण्ड्यनिवृत्तावुभयत्र तन्निवृत्तेः' इति हरदत्तनागेशभट्टादीनां मतम् । अत्र द्वितीयमतमेव अस्मत्सम्मतम् । विस्तरस्तु संस्कारदीपके सापिण्ड्यविचारे द्रष्टव्यः ।
"ब्राह्मणानामेकपिण्डस्वधानामादशमाद्धर्मविच्छित्तिभर्वति" इति सुमन्तुवाक्यस्यार्थमाह (निर्णयसिन्धौ ) शूलपाणि:-जीवत्पित्रादित्रिकस्य वृद्धप्रपितामहादयस्त्रयः ( पट्पुरुषपर्यन्तं ) श्राद्धदेवतात्वात्पिण्डभाजो भवन्ति, तदूर्ध्न त्रयो नवपुरुषपर्यन्तं लेपभाज:, श्राद्धकर्ता च दशम: इति दशमादूर्ध्वं सापिण्ड्यनिवृत्तिः । अनेनैव न्यायेन जीवत्पित्रादिद्विकरय नवमादूर्ध्न सापिण्ड्यनिवृत्तिः । एवं जीवत्पितृकस्याऽष्टमादूर्वा निवृत्तिः । एवञ्च सुमन्तुवाक्यात् जीवत्पितृकादीनामष्टमादेरूज़ सापिण्ड्यनिवृत्तौ सिद्धायां सप्तमादूचं सापिण्ड्यनिवृत्तिः पित्रादीनां मरणे एव फलति | सोदकादिष्वप्ययं न्यायो योज्यः । पूर्वाशौचमध्ये आशौचान्तरसम्पाते पूर्वशेषेण शुद्धिः ।
'अन्तरा जन्ममरणे शेषाहोभिर्विशुध्यति ।' इति याज्ञवल्क्यवचनात् । ___ पूर्वाशौचरात्रिमात्रशेषे व्यहाच्छुद्धिः, रात्रेयोममात्रशेषे तु यहाच्छुद्धिः ।
'रात्रिशेषे ब्यहाच्छुद्धिर्यामशेषे शुचिस्यहात् ।' इति शातातपवचनात् ।
'अत्र पञ्चमदिनपर्यन्तमाशौचान्तरसंपाते पूर्वशेषेण शुद्धिः, षष्ठादिदिनेषु तु आशौचान्तरसंपाते उत्तराशौचनिवृत्त्यैव शुद्धिः ।
आद्यं भागद्वयं यावत्सूतकस्य तु सूतके । द्वितीये पतिते त्वाद्यात्सूतकाच्छुद्धिरिष्यते ।।
व्यात ।'
