________________
अनेक व्यवस्थाप्रकरणम् ]
[३५७ ल्पने गौरवात् , तथा च मृद्रव्येऽनभिव्यक्तद्रव्यात्मना ५८ सत्समभिव्यक्तपर्यायात्मना पचासत्वमिति स्यावाद एव विजयत इति सदृशा निभालनीयम् ॥
अथ असत्कार्यवादिनः कारणतां प्रति नियताः शक्तयो न. घटन्ते, कार्यात्मकानामधीनामनिष्पत्तः, नावधिमन्तरेणावधिमतः सभाका सम्भवतीति प्रतिनियतशक्तिकुक्षिप्रविष्टत्वादेव कारणेषु कार्यसत्त्वमावश्यकम् , तदुक्तम्
"अवधीनामनिष्पत्तनियतास्ते न शक्तयः ।
सत्त्वे च नियमस्तासां, युक्तः सावधिको ननु" |[ ] ऽनभिव्यक्तद्रव्यात्मापेक्षया सत्त्वम् , पृथुतुनोदरादिलक्षणाभिव्यक्त पर्यायापेक्षयोत्पत्तितः प्रान् मृद्रव्ये घटस्थासत्वमित्यतः सदसद्रूपो वट इति सदसत्कार्यवादलक्षणः स्याहादोऽयत्नोपनत इति सोऽन्यवादापेक्षयाऽतिसुदृढनिरूत्वाद् विजयत इत्याह- मृद्रव्य इति ।
य उत्पत्तेः पूर्वमसदेव कार्थमित्युपैति, तन्मते उत्पत्तःप्रागसतः कार्यस्थ न किञ्चिन्नि कारणतानिरूपत्वं सम्भवति, सावधिकस्य कारणवस्थावध्यभावेऽसत्व तदधीना शक्तिपि न धरत इति कारणत्वेनाभिमते पदार्थ कार्यत्वेनाभिमतपदार्थानुकूलशक्तिप्रसि. अथर्थ कार्यस्य सदमावकिमिति सत्कार्यवादः स्वीकरणीय इति सरकार्यवादी शते- अति 'असत्कार्यवादिन.' इत्यानन्तरं 'मते' इति शेषः । कारणता प्रति नियता इति- यत्र यन्निरूपितकारणत्वं तत्र तन्निरूपिता शक्तिरित्येवं कारणता प्रति नियता इत्यर्थः । कार्य शचिवधित्वं शक्तिनिरूपकत्वमेव, यदा कार्यलक्षणोऽवधिर्नास्ति तदा तदवधिका शक्तिरपि न सम्भवतीत्याह- नहीति- अस्य 'सम्भवति' इत्यनेनान्वयः ।
उतार्थे प्राचां सातिमाह- तदुक्तमिति । ते तव मते । सत्त्वे च अवधिभूतानां कार्याणामुत्पत्तः प्राक् सत्त्वे पुनः । तासां शक्तीनाम् ।
