________________
भनेकान्तव्यवस्थाप्रकरणम् ] .
[ ३२१ स्तमसा साम्यावस्थालक्षणम् , ततः प्रथम बुद्धिरुत्पते, युद्ध रहङ्कारः, अहङ्कारात् पञ्च तन्मात्राणि शब्द-स्पर्श रूप-रस-गन्धात्म. कानि, इन्द्रियाणि चैकादशोत्पद्यन्ते, तत्र श्रोत्र त्य-चक्षुर्जिह्वाघाणलक्षणानि बुद्धीन्द्रियाणि पश्च, वाक्पाणि पाद-पायूपस्थसंज्ञानि कर्मेन्द्रियाणि च पञ्च, एकादशं च सन इति, पञ्चभ्यस्तन्मात्रेभ्यः पञ्च भूतानि, शब्दादाकाशः, स्पशाद् वायुः, रूपात् तेजा, रसाउपष्ट भक चलं च, तमो गुरुवारणकं च, एरवरूपाणां सत्त्वरजतिमा साम्यावस्थालक्षणम्- समभावेन यदवस्थान तत्रवरूपं प्रधान प्रकृतिलि. त्युच्यते, तच्च सर्वस्य कार्यस्य कारणमेव, न तु कस्यापि कार्यमतो' मूलप्रकृतिरित्यास्यायते । ततः प्रकृतिस्वरूपात् प्रधानात् । प्रथमं न ततः पूर्व कस्यापि कार्यस्याविर्भाव इत्यतः प्रथमम् , वुद्धिश्व प्रकृति-- વાત્વાન્ ભવતિ, મહદ્વારા પાત્વા પ્રતિતિ પ્રતિविकृतिः। वुद्धेरहङ्कारः 'उत्पद्यते' इत्यनुवर्तते, सोऽपिमहत कार्यवाद विकृतिः, तन्मात्रादिषोडशकार्यवर्गस्य कारणत्वात्प्रकृतिरिति प्रतिविकृतिः । अहङ्कारादित्यादि स्पष्टम्, केवलं शब्दादौ प्रत्येक तानयोजनया शब्दतन्मात्र स्पर्शतमात्र पतन्मातरसत-निगन्यता जाणीत्येवं पञ्च तन्मात्राणि वोध्यानि। इन्द्रियाणामेकादशसंख्यकत्वं' कथमित्यपेक्षायामाह- तत्रेति- इन्द्रियेषु मध्ये इत्यर्थः, अत्र पञ्च तत्राणि अहङ्कारकार्यत्वाद् विकृतिः, पञ्चाकाशादिभूतकारणत्वाद प्रकृतिरिति प्रकृतिविकृतिः, एकादशेन्द्रियाणि तु अहङ्कारकार्यत्वाद' वित्तिः, न तु कस्यापि तस्वारस्य कारणमिति न प्रकृतिः । पचयस्तन्मात्रेभ्यः पञ्चभूतानि- 'उत्पद्यन्ते' इत्यस्याऽनुकर्षणान्वयः। જળાત્ તન્માત્રા સ્વમૂતત્તિત્યિક્ષાયામાદ્દ- શબ્દાવતિशब्दतावादाका। उत्पद्यते, स्पर्शतन्मात्राद्घायुरुत्पद्यते, रूप.. तानात् तेज उत्पद्यते, रसतन्मात्रादापः समुत्पद्यते, गन्यतन्मात्रा पृथ्वी समुत्पद्यत इति । उकार्थे साजथाचार्यस्थेश्वरकृष्णस्य साति
