________________
४६६
समानकल्पनयुतां नानाभौमामपि क्वचित
भूमिर्भवितव्या । किश्च मुहुरितस्ततः सञ्चरणशीलानां बालकानां पादादिषु औष्ण्यानुत्पादयित्री नातिशीतोष्णवातवीजनकारिणीत्यादिसलक्षणान्विता भूमिरित्याशयः ॥
किञ्चत्रं सलभणान्त्रितशुमभूमौ पाठशालास्थापने कोपि मुख्यो नियमः । यथा प्रामे वा नगरे वा स्वाभीप्सितलब्धशुभभूमिषु पाठशाला स्थापनेऽपि तैस्तैर्भूगलैरववाञ्छानुगुणमेकया निर्माणशैल्या समेतामेव निर्मिति रचयेदिपदेशः । अस्य विशदार्थो यथा -- नगरे पाञ्चालल्या भासुरं विद्याशालाकल्पनं यदि निर्मितं तदा सर्वत्र नभ्य भूपालस्य देशेषु प्रामेषु स्थलान्तरेष्वपि तथैव पाञ्चालशैल्या महिनमेव विद्याशालाकानं बरं; न तु एकत्र पाञ्चालशैली भासुरविद्याशाला निर्माण नन्यत्र प्रामादिषु मागव शैली भासुरविद्याशाला कल्पनमित्यादिरित्यर्थः ॥
किकारिमनेत्र विद्याशालाकलते प्रथमसौधं पाचारशैली चित्रादिमिलिनं कारयित्वा तदुपरि द्वितीयभौमतले मागध्यादिशैल्यम्तर चित्ररचनादिकं सर्वथा न कार्यमेवेत्यर्थः । एवं तैस्तैर्भूपालैस्स्व त्वनगर ग्राम देशस्थ लेपु स्वस्ववाञ्छानुगुणं सर्वत्र शल्यन्तरसङ्कीर्ण राहे मेन मेत्र एकसूत्र मतप्रमारोत चित्रादिकल्पनाला पे सर्वत्र तुल्यप्रमाणत्रच विद्याशाला करूपनं निर्मापयेदिति पिण्डितार्थः ॥
