Page Text
________________
दिनाना चतुर्थः कर्ममन्यः ।
११५
को जीवस्थानानि च मार्गवाखानानि च गुणस्थानानि च उपयोगाश्च योगाय लेश्माबेति इन्द्रे द्वितीया शस्। "बंध" ति मिथ्यात्वादिभिर्बन्महेतु मिरानचूर्णपूर्ण समुद्रवद् निरन्तरं पुलनिचिते को कर्मयोग्यवर्गणापुद्रकैरात्मनः क्षीरनीरवद् वायः पिण्डवद्वा भन्योन्यायमादात्मकः सम्बन्धो बन्धः १ । उपलक्षणत्वाद् उदयोदीरणासत्तानां परिमहः । तत्र तेनामेव कर्मपुद्गलायां यथावस्थितिबद्धानामपवर्तनादिकरणकृते स्वाभाविके वा खिये सस्युदसमवातानां विपाकवेदनमुदयः २ । तेषामेव कर्मयुद्धकानामकारप्राप्तानां जीवसामधर्मविशेषाद् उदयाबरिकायां प्रवेशनमुदीरणा ३ । तेषामेव कर्म पुद्गलानां बन्धसमाभ्यां लब्धात्मलाभानां निर्वरणसङ्क्रमकृतस्वरूपप्रच्युत्यभावे सति सद्भावः सचा ४ । यद्वा बन्ध इति पदेदेशेऽपि 'भामा खत्थामा' इति न्यायेन पदमयोगदर्शनाद् बन्धहेतवो मिध्यात्वाऽविरतिकपाययोगरूपा वक्ष्यमाणा गृह्यन्ते ७ । “अप्पबहू" ति भावप्रधानत्वान्निर्देशस्व अल्पबहुत्वं मत्यादिरूपमाणास्थानादीनां परस्परं स्तोकभूयस्त्वम् ८ । “भाव" ति जीवाजीवानां तेन तेन रूपेण भवानि - परिणमनानि मावा औपशमिकादयः ९ । ततो बन्धश्व अल्पबहुत्वं च भावाश्चेति द्वन्द्वे द्वितीयाबहुवचनं शस् । सूत्रे च "अप्पबहू" इत्यत्र दीर्घत्वं “दीर्षहखौ मिथो वृत्तौ” ( सि० ८ - १ - ४ ) इति प्राकृतसूत्रेण । "संखिज्जा" चि समायते -चतुष्पल्यादिप्ररूपणया परिमीयत इति सत्यम्, आदिशब्दादसमेयाचन्तकपरिग्रहः ९० । तत एवं जीवस्थानादिकमनन्तकपर्यवसानं द्वारकलापमत्र वक्ष्य इत्यनेनाभिधेयमाह । कथं वक्ष्ये ? इत्याह"किमवि” त्ति किमपि किञ्चित् खल्पं न विस्तरवत्, दुःषमानुभावेनापचीयमानमेघायुर्बलादिगुणानामैदंयुगीनजनानां विखराभिधाने सत्युपकारासम्भवात्, तदुपकारार्थं चैष शास्त्रारम्भप्रयासः । एतेन सविरुचिसत्त्वानाश्रित्य प्रयोजनमाचष्टे । सम्बन्धस्त्वर्थापत्तिगम्यः, स चोपायोपेयलक्षणः साध्यसाधनलक्षणो गुरुपर्वक्रमलक्षणो वा स्वयमभ्यूः ।
1
इह च मार्गणास्थानगुणस्थानादयः सर्वे पदार्था न जीवपदार्थमन्तरेण विचारयितुं शक्यन्त इति प्रथमं जीवस्थानमध्यम् १ | जीवाश्च प्रपश्चत्तो निरूप्यमाणा गत्यादिमार्गणास्थानैरेव निरूपयितुं शक्यन्त इति तदनन्तरं मार्गणास्थानग्रहणम् २ । तेषु च मार्गणास्थानेषु वर्तमाना जीवा न कदाचिदपि मिथ्यादृष्ट्याद्यन्यतमगुणस्थानकविकला भवन्तीति ज्ञापनाय मार्गणास्थानकानन्तरं सुणस्थानकग्रहणस् ३ | असूनि च गुणस्थानकानि परिणामशुद्ध्यशुद्धिप्रकर्षापकर्वरूपाण्युपयोगवतामेवोपपद्यन्ते नान्येषामाकाशादीनाम् तेषां ज्ञानादिरूपपरिणामरहितत्वादिति प्रतिपत्त्यर्थं गुणस्थानकग्रहणानन्तरमुपयोगग्रहणम् ४ । उपयोगवन्तश्च मनोवाक्कायचेष्टालु वर्तमाना नियमतः कर्मसम्बन्धभाजो भवन्ति । तथा चागमः -
जाव णं एस जीवे एसइ वेयह चल फंदर घट्टह खुब्भड़ तं तं भावं परिणम ताव अविध वा सतविहबंधए वा छविहर्षभए वा एगविहघर वा नो णं अबंधए ।
इति ज्ञापनार्थमुपयोगग्रहणानन्तरं योगग्रहणम् ५ । योगवशाखोपात्तस्यापि कर्मणो याबद्
--
१ बापत् खलु एष भीम एजते व्येन चलति स्पन्दते पहते शुभ्यति तं तं भावे परिणमते तावदष्टविचrust an antervasो वा षडिपचन्धको वा एकविधवम्भको वा न सल्बबन्धकः ॥
| SR No. | 010087 |
| Book Title | Chatvara Karmgranth |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chaturvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1934 |
| Total Pages | 289 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |