Atmatattva Viveka

SR No.: 010032
Original Sutra Author: N/A
Author: Udayanacharya
Publisher: Udayanacharya
Total Pages: 217
Language: Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 100

ग्राम्मतस्वविवेकः
नुपपत्तेः, विशेषस्य विशेषं प्रति प्रयोजकत्वाच्चेति ।
४
दीधितिः । विकल्पानुपपत्तेः सङ्ग्राहकत्वप्रतिक्षेप करव विकल्पानुपपतेः । विशेषस्येति । बीजगत विशेषस्य बीजकार्यस्था ( १ ) कुरस्य विशेष प्रति प्रयोजकत्वं न तु (२) बीज सामान्ये (३) ङकुर सामान्य (४)
दीधितिटिप्पणी ।
अतन्द्रियपदस्य यथाश्रुतार्थरक्षिणां मतमाह । इन्द्रियादीत्यादि । सङ्काहकत्वेति । सङ्ग्राहकत्वप्रतिक्षेपकत्वयोर्यो विकल्प (५) स्तेन जातिविशेषस्यानुपपत्तिरित्यर्थः । यद्वा विकल्पः (विविधः) कल्पः, षष्ठीसमासः (६), अत एव मूले विकल्पमेव दर्शयिष्यति, स खल्विति । बीजगतविशेषस्येति प्रयोजकत्वान्वयि । एतावतापि न समीहितसिद्धिरित्यत आह । न त्विति । तथा च बीजगतविशेषाङ्गीकारेपि बीजाङ्कुर•
लीयेति । वन्यादिवृत्तिधूमादिकुर्वदूपत्वस्यावन्हावपि सम्भवज्ञानेन वन्द्यादिकं विना धूमाद्युत्पतावपि वन्यादौ धूमादिहेतुत्वाभावप्रसङ्गासम्भवेन विपक्ष बाधकविरहेण व्यभिचार - शङ्काया अनिवृत्तेरिति भावः । किं न विलीयेत. भवतामिति । कुर्वद्रूपत्वेन हेतुतावादिनां बौद्धानाम्, अन्वयव्यतिरेकग्रहविषयतावच्छेदक व न्हित्वादेर्धूमादिजनकतावच्छेदकत्वानुपगमेन धूमादिना वह्नित्वावच्छिन्नानुमानं विलीयेतेति भावः । उक्तम्, कुसुमाञ्जली । प्रत्यक्षानुपलम्भगोचर इति । कारणताग्राहकान्वयभ्यतिरॆकोपलम्भविषयतावच्छेदक इत्यर्थः, अपि तु कुर्वदूपत्वमिति शेषः । अतीन्द्रियपदार्थस्य यथाश्रुतार्थकत्वानुरोधिनामिन्द्रियादिपदस्य कार्येकम माया कपर मतसिद्धातीन्द्रियास्तरादृष्टादिपरत्यवादिनां मतमाह । इन्द्रियेति । - गदाधरः ।
(१) कार्या- कलि० मु० पु० पा० । कार्यम् पाठः । (२) न - कलि० मु० पु० पा० ।
' ( ३ ) सामाभ्यस्या - कलि० मु० पु० पा० । ( ४ ) न्यक्कुरमात्र - पुण० पु० पा० । ( ५ ) विकल्पः विरुद्धः कल्पः क्लतिः, वृत्तिरिति यावत, विरुद्धा वृत्तिः, अनुपपत्तिः, तथा च सङ्ग्राहकत्वप्रतिक्षेपकत्वयोरनुपपत्तिरित्यर्थः ।
(६) तथाविवविकल्पयोरनुपपत्तिरिति षष्ठीसमासः कर्तव्य इत्यर्थः । . :
THE KUPPUSWAMY SASTRI
RESEARCH INSTITUTE,