Page Text
________________
टिप्पणीसमलङ्कृतदीधिति - कल्पलतास्यटीकाद्वयविभूषितः । ८३,
दीधितिः ।
लब्धः, यतो गोलकस्य गोलकत्वेन न हेतुत्वम् अपि तु कुर्बपवेन, तथा च कुर्व (१) द्रूपत्वशालिनस्तात्कालिककाया (२)देरेव तदुत्पत्तिसम्भवात्, शालिवृत्तेः कुर्वद्रूपत्वस्याशालाविव गोलकडचेस्तस्यागोलकेपि सम्भवात् । अथैवं (३) कार्येण कारणानुमानं विलीयेतेति चेत् ( ४ ), किं विलीयेत भवताम् (५) । तदुक्तम्, 'प्रत्यक्षानुपलम्भगोचरो न कार्ये प्रयोजक इति वदतो बौद्धस्य शिरस्येष (६) महार :इति । इन्द्रियादीत्यतद्गुणसंविज्ञानो बहुव्रीहिरित्यन्ये (७) ।
न
..
*
'ना गोलकमिति । तात्कालिकेति । दर्शनादिकाली नेत्यर्थः । ननु गोलकतिकुद्रपत्वं यदि तात्कालिकार्थे वर्तते तदैवं स्यात, न चैवमित्यत आह । शालिवृत्तेरिति । अथैवमिति । तात्कालिक योग्यव्यक्तेरेव कार्योत्पत्तिसम्भवेन कार्यातीन्द्रियकारणं कापि न स्यादित्यर्थः, यदि च स्यात्तदा रूपोपलब्ध्याप्यतीन्द्रियमिन्द्रियमनुमीयेतेति भावः । प्रत्यक्षानुपलम्भः अन्वयव्यतिरेकः, तद्विषयो बीजत्वादिः।
(१) तथा च तत्कुर्व - - पाठः । श्रयं गदाधरसम्मतः । (२) कार्या - पुण० पु० पा० । (३) अप्रैवं वा – पाठः । ( ४ ) विलीयेतेति चेन्न, विलीयेत - कलि० मुं० पु० पा० । (५) भवता - कलि० मु० पु० पा०| (६) स्येव - कलि० मु० पु० पा० । (७) मूले अतीन्द्रिये (पृष्ठे ८२ पकौ १ ) ति विशेषण कार्यलिङ्ग-कामुमानोच्छेदे सति तद्विलोपहेतुः । विवरणग्रन्थे, इदम् (पृष्ठे ८२ प ६) अतीन्द्रियेन्द्रियादेः प्रसचितमप्रामाणिकत्वम्, परेषां नामिष्टमिति, परैः प्रत्यक्षसिद्धगोलंकादीनामेव कुर्वद्रूपत्वेन प्रत्यक्षहेतुताया उपगमसम्भवादिति भावः । अन्धकार इति काचित्कः पाठः । अपरिदृश्यमानेति प्रत्यक्षप्रमाणागृहीतेत्यर्थकं प्रकृतातवियपदार्थविष 'रणम्, तथा च गोलकस्येन्द्रियग्रहणायोग्यत्वरूपातीन्द्रियत्वविरहेपि न क्षतिरिति भावः । चाक्षुषांदिरूपकार्थक प्रमाण गम्यानामिन्द्रियत्वेन परैरभ्युपगतानामिन्द्रियाधिष्ठामगोल कानामसिद्धिप्रसङ्गादिति समुदायार्थः, गोलकमन्तरेणापि तात्कालिकात् कुर्वद्रूपत्ववतः कायादेरेव तत्कार्योपपत्तेरिति मूला| विप्रेतहेतुं शङ्कराभ्यां - स्पष्टयति, न चेत्यादिना । रूपोपलब्धिरित्यत्र न चेत्यस्य सम्बन्धः । कथन्ताविरहे हेतुर्यत इत्यादिः । तत्कुर्वड्मत्वेति । रूपोपलब्धिकुर्वनूपत्व विशिष्टस्येत्यर्थः । तदुत्प नीति । रूपोपलब्ध्युत्पत्तीत्यर्थः । ननु कतिपयगोलकवृत्तेः कुर्वद्रूपत्यस्य गोलकभिन्नशरी'रादिवृतित्वे गोलकविशेषत्वादिजात्या सङ्करप्रसङ्ग इत्यतः कुर्वद्रूपत्वस्य जात्यन्तरसङ्करो दुर्बार एवेत्याह । शालिवृत्तेरिति । श्रशाली, यवादिबीजे । एवम् गोलकति कुर्वद्रूपत्यस्यागोलकेपि स्वीकारे । कार्येण धूमादिना । कारयानुमानम्, वन्पायनुमानम् । वि
| SR No. | 010032 |
| Book Title | Atmatattva Viveka |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Udayanacharya |
| Publisher | Udayanacharya |
| Publication Year | |
| Total Pages | 217 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 13 MB |