________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२ (२.९.४३९-४४३ - ४३९-४४३)
परमत्थवचनं सच्चन्ति योजना | लोकसम्मुतिकारणन्ति हि सङ्केतवचनस्स सच्चभावे कारणदस्सनं, लोकसिद्धा सम्मुति सङ्केतवचनस्स अविसंवादनताय कारणन्ति अत्थो, विसंवादनाभावतो सङ्केतवचनं सच्चन्ति वृत्तं होति । धम्मानं भूतलक्खणन्ति च परमत्थवचनस्स सच्चभावे कारणदस्सनं । सभावधम्मानं यो भूतो अविपरीतो सभावो, तस्स लक्खणं अङ्गनं आपनन्ति अत्थो, याथावतो अविसंवादनवसेन पवत्तनतो परमत्थवचनं सच्चन्ति अधिप्पायो । अनङ्गणसुत्तटीकायं पन आचरियेनेव निस्सक्कवचनेन पदमुल्लिङ्गेत्वा "लोकसम्मुतिकारणाति लोकसम निस्साय पवत्तनतो । धम्मानन्ति सभावधम्मानं । भूतकारणाति यथाभूतसभावं निस्साय पवत्तनतो 'ति वृत्तं ।
""
३५२
अञ्ञत्थ पन -
" तस्मा वोहरकुसलस्स, लोकनाथस्स सत्थुनो ।
सम्मुतिं वोहरन्तस्स, मुसावादो न जायती 'ति । । (म० नि० अट्ठ० १.५७; अ० नि० अट्ठ० १.१७०; इतिवु० अट्ठ० २४) -
अयम्पि गुणपरिदीपनी गाथा दिस्सति । तत्थ तस्माति सच्चस्स दुविधत्ता, सङ्केतवचनस्स वा सच्चभावतो । सम्मुतिं वोहरन्तस्साति “ पुग्गलो सत्तो" तिआदिना लोकसम कथेन्तस्स मुसावादो नाम न जायतीति अत्थो । अपिच " अट्ठहि कारणेहि भगवा पुग्गल कथं कथेति हिरोत्तप्पदीपनत्थं, कम्मस्सकतादीपनत्थं, पच्चत्तपुरिसकारदीपनत्थं, आनन्तरियदीपनत्थं, ब्रह्मविहारदीपनत्थं, पुब्बेनिवासदीपनत्थं, दक्खिणाविसुद्धिदीपनत्थं, लोकसम्मुतिया अप्पहानत्थञ्चा' 'तिआदिना (म० नि० अट्ठ० १.५७; अ० नि० अट्ठ० १.१७०; इतिवु० अट्ठ० २४; कथाव० अनुटी ० १ ) तत्थ तत्थ वुत्तकारणम्पि आहरित्वा इध वत्तब्बं ।
यदि तथागतो परमत्थसच्चं सम्मदेव अभिसम्बुज्झित्वा ठितोपि लोकसमञ्ञभूतं सम्मुतिसच्चं गहेत्वाव वदति एवञ्चेत्थ को लोकियमहाजनेहि विसेसोति वृत्तं “याही” तिआदि, अयं पाळियं सम्बन्धो । इदं वृत्तं होति - लोकियमहाजनो अप्पहीनपरामासत्ता " एतं ममा" तिआदिना परामसन्तो वोहरति । तथागतो पन सब्बसो पहीनपरामासत्ता अपरामसन्तोव यस्मा लोकसमाहि विना लोकियो अत्थो लोकेन दुब्बिय्यो, तस्मा ताहि तं वोहरति । तथा वोहरन्तो च अत्तनो देसनाविलासेन
Jain Education International
352
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
