________________
(२.९.४३९-४४३-४३९-४४३)
तयोअत्तपटिलाभवण्णना
३५१
कथेन्तोपि भगवा परतो परमत्थकथंयेव कथेतीति आह “तस्सा"तिआदि । “आदितोव सम्मुतिकथं कथेती"ति हि वदन्तो परतो परमत्थकथम्पि कथेतीति दीपेति, इतरत्थ पन "आदितोव कथेती"ति अवदन्तो सब्बत्थपीति। "तथा"तिआदिना कथाद्वयकथने परियायन्तरं विभावेति । बोधेत्वाति वेनेय्यज्झासयानुरूपं तथा तथा देसेतब्बमत्थं जानापेत्वा, इमिना पन इममत्थं दस्सेति- कत्थचि सम्मुतिकथापुब्बिका परमत्थकथा होति पुग्गलज्झासयवसेन, कत्थचि परमत्थकथापुब्बिका सम्मुतिकथा, इति विनेय्यदम्मकुसलस्स सत्थु वेनेय्यज्झासयवसेन तथा तथा देसना पवत्ततीति । सब्बत्थ पन भगवा धम्मतं अविजहन्तो एव सम्मुतिमनुवत्तति, सम्मुति अपरिच्चजन्तोयेव धम्मतं विभावेति, नं तत्थ अभिनिवेसातिधावनानि । वुत्तज्हेतं भगवता "जनपदनिरुत्तिं नाभिनिविसेय्य, समवं नातिधावेय्या''ति (दी० नि० टी० १.४३९-४४३) ।
पठमं सम्मुतिकथाकथनं पन वेनेय्यवसेन येभुय्येन बुद्धानमाचिण्णन्ति तं कारणेन सद्धिं दस्सेन्तो “पकतिया पनातिआदिमाह । लूखाकाराति वेनेय्यानमनभिसम्बुज्झनवसेन लूखसदिसा । ननु च सम्मुति नाम परमत्थतो अविज्जमानत्ता अभूता, तं कथं बुद्धा कथेन्तीति वुत्तं "सम्मुतिकथं कथेन्तापी"तिआदि । सच्चमेवाति तथमेव । सभावमेवाति सम्मुतिभावेन तंसभावमेव । तेनाह "अमुसावा"ति । परमत्थस्स पन सच्चादिभावे वत्तब्बमेव नत्थि ।
को पनिमेसं सम्मुतिपरमत्थधम्मानं विसेसोति ? यस्मिं भिन्ने, बुद्धिया वा अवयवविनिब्भोगे कते न तंसा , सो घटपटादिप्पभेदो सम्मुति, तब्बिपरियायतो परमत्थो । न हि कक्खळफुसनादिसभावे अयं नयो लब्भति । एवं सन्तेपि वुत्तनयेन सम्मुति च सच्चसभावा एवाति आह "दुवे सच्चानि अक्खासी"तिआदि । तत्थ दुवे सच्चानि अक्खासीति नानादेसभासाकुसलो तिण्णं वेदानमत्थसंवण्णनको आचरियो विय नानाविधसम्मुतिपरमत्थकुसलो भगवा वेनेय्यज्झासयानुरूपं दुवेयेव सच्चानि अक्खासीति अत्थो । तं सरूपतो, परिमाणतो च दस्सेति "सम्मुतिं परमत्थञ्च, ततियं नूपलब्भती"ति इमिना । वदतं वरोति सब्बेसं वदन्तानं वरो | लोकसङ्केतमत्तसिद्धा सम्मुति। परमो उत्तमो अविपरीतो यथाभूतसभावो परमत्थो।
इदानि नेसं सच्चसभावं सह कारणेन दस्सेतुं “सङ्केतवचन"न्ति गाथा वुत्ता । यस्मा लोकसम्मुतिकारणं, तस्मा सङ्केतवचनं सच्चं, यस्मा च धम्मानं भूतलक्खणं, तस्मा
351
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org