________________
(२.९.४२९-४२९)
तयोअत्तपटिलाभवण्णना
३४७
वुत्त"न्तिआदिमाह । तत्थ यं विहारं सयं...पे०... विहरिस्सतीति अवोचुम्हाति सम्बन्धो । इदं वुत्तं होति- यं विहारं “संकिलेसिकवोदानियधम्मानं पहानाभिवुद्धिनिटुं पञ्जाय पारिपूरिवेपुल्लभूतं इमस्मिंयेव अत्तभावे अपरप्पच्चयेन जाणेन पच्चक्खतो सम्पादेत्वा विहरिस्सती"ति कथयिम्हाति । तत्थाति तस्मिं विहारे । तस्साति ओवादकरस्स भिक्खुनो । एवं विहरतोति वुत्तप्पकारेन विहरणहेतु, विहरन्तस्स वा । तन्निमित्तं पामोज्जं, पमोदप्पभवा पीति, तप्पच्चयभूतं पस्सद्धिद्वयं, तथा सूपट्ठिता सति, उक्कंसगतताय उत्तमञाणं। सुखो च विहारो भविस्सतीति योजना । कायचित्तपस्सद्धी हि “पस्सद्धी"ति वुत्ता, अयमेव वा पाठो । “नामकायपस्सद्धी''तिपि पठन्ति, तदयुत्तमेव पस्सद्धिद्वयस्स अविनाभावतो । कस्मा पनेस सुखो विहारोति आह "सब्बविहारसू"तिआदि, सब्बेसुपि इरियापथविहारादीसु सन्तपणीतताय इमस्सेव सुखत्ता “सुखो विहारो''ति वत्तब्बतं अरहतीति वुत्तं होति । कथं सुखोति वुत्तं "उपसन्तो परममधुरो'ति ।
पठमज्झाने पटिलद्धमत्ते हीनभावतो पीति दुब्बला पामोज्जपक्खिका, सुभाविते पन तस्मिं पगुणे सा पणीता बलवभावतो परिपुण्णकिच्चा पीतीति वुत्तं “पठमझाने पामोज्जादयो छपि धम्मा लब्भन्ती"ति । पामोज्जं निवत्ततीति दुब्बलपीतिसङ्घातं पामोज्जं छसु धम्मेसु निवत्तति हायति । वितक्कविचारक्खोभविरहितेन हि चतुक्कनयविभत्ते दुतियज्झाने सब्बदा पीति बलवती एव होति, न पठमज्झाने विय कदाचि दुब्बलाति एवं वुत्तं । पीति निवत्तति तप्पहानेनेव ततियज्झानस्स लब्भनतो । “सुखो विहारो''ति इमिना समाधि गहितोति आह "तथा चतुत्थे"ति । ये पन “सुखो विहारो'ति एतेन सुखं गहित''न्ति वदन्ति, तेसं मतेन सन्तवुत्तिताय उपेक्खापि चतुत्थज्झाने “सुख मिच्चेव भासिताति (विभं० अट्ठ० २३२; विसुद्धि० २.६४४; महानि० अट्ठ० २७; पटि० म० अट्ठ० १०५) कत्वा तथा वुत्तन्ति दट्ठब्बं । इमस्मिंयेव दीघनिकाये (दी० नि० १.४३२; ३.१६६, ३५८) आगतं अनेकधा देसनानयमुद्धरित्वा इध देसितनयं नियमेतुं "इमेसू"तिआदि वुत्तं । सुद्ध...पे०... कथितन्ति उपरिमग्गं अकथेत्वा केवलं विपस्सनापादकमेव झानं कथितं । चतूहि...पे०... कथिताति विपस्सनापादकभावेन झानानि कथेत्वा ततो परं विपस्सनापुब्बका चत्तारोपि मग्गा कथिता । चतुत्थज्झानिकफलसमापत्ति कथिताति पठमज्झानिकादिका फलसमापत्तियो अकथेत्वा चतुत्थज्झानिका एव फलसमापत्ति कथिता । पीतिवेवचनमेव कत्वाति द्विनं पीतीनं एकस्मिं चित्तुष्पादे अनुप्पज्जनतो पामोज्जं पीतिवेवचनमेव कत्वा, तदुभयं अभेदतो कत्वाति वुत्तं होति । पीतिसुखानं अपरिच्चत्तत्ता, "सुखो विहारो"ति च सातिसयस्स सुखविहारस्स गहितत्ता "दुतियज्झानिकफलसमापत्ति
347
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org