________________
३२६
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-२
(२.९.४०७-४०७)
अधिवचनत्ता एवमस्स अत्थो वेदितब्बोति सम्बन्धो । पच्चग्यन्ति एकं कत्वा अनधिद्वितकाले पाटेक्कं महग्धं, पच्चग्धं वा अभिनवं, अब्भुण्हे तङ्खणे निब्बत्तन्ति अत्थो । पुरिमञ्चेत्थ अत्थविकप्पं केचि न इच्छति । तथा हि आचरियेनेव उदानट्ठकथायं वुत्तं “पच्चग्घेति अभिनवे, पच्चेकं महग्घताय पच्चग्घेति केचि, तं न सुन्दरं । न हि बुद्धा भगवन्तो महग्धं पटिग्गण्हन्ति, परिभञ्जन्ति चा"ति, इधापि तेन पच्छिमोयेव अत्थविकप्पो गहितो। अभिनवताय “पच्चग्घन्ति च इदं आदितो तथा लद्धवोहारेन, अनञपरिभोगताय च वुत्तं, तथा वा सत्थु अधिट्ठानेन तं पत्तं सब्बकालं “पच्चग्घ"न्त्वेव वुच्चति । सेलमयपत्तन्ति मुग्गवण्णसिलामयं चतुमहाराजदत्तियं पत्तं । अयमेव हि भगवता निच्चपरिभुत्तो पत्तो समचित्तसुत्तवण्णनादीसुपि (अ० नि० अट्ठ० २.२.३७) तथा वुत्तत्ता।
४०७. अत्तनो रुचिवसेन अज्झासयवसेन, न परेहि उस्साहितोति अधिप्पायो । "अतिप्पगभावमेव दिस्वाति च इदं भूतकथनं न ताव भिक्खाचरणवेला सम्पत्ताति दस्सनत्थं । भगवा हि तदा कालस्सेव विहारतो निक्खन्तो “वासनाभागियाय धम्मदेसनाय पोट्ठपादं अनुग्गहिस्सामी''ति । पाळियं अतिप्पगो खोति एत्थ "पगो"ति इदं कच्चायनमतेन प-इच्चुपसग्गतो ओ-कारग-कारागमने सिद्धं । प-सद्दोयेव पातोअत्थं वदति । अनेसं पन सद्दविदून मतेन पातोपदमिव नेपातिकं । तेनेव तत्थ तत्थ अट्ठकथासु (दी० नि० अट्ठ० ३.१) वृत्तं "अतिप्पगो खोति अतिविय पातो"ति । अपिच पठमं गच्छति दिवसभावेन पवत्ततीति पगोति निब्बचनं इमिना दस्सितं । दुविधो खलुसद्दो विय हि पगोति सद्दो नामनिपातोपसग्गवसेन तिविधो । एवम्हि इध “अतिप्पगभावमेव दिस्वा"ति वचनं उपपन्नं होति ।
यंनूनाति एस निपातो अञत्थ संसयपरिदीपनो, इध पन संसयपतिरूपकपरिदीपनोव । कस्मा “संसयपरिदीपने"ति वुत्तं, ननु बुद्धानं संसयो नत्थीति आह "बुद्धानञ्चा"तिआदि । संसयो नाम नत्थि बोधिमूले एव तस्स समुग्घाटितत्ता । परिवितक्कपुब्बभागोति अधिप्पेतकिच्चस्स पुब्बभागे पवत्तपरिवितक्को । एसाति “करिस्साम, न करिस्सामा''तिआदिको एस चित्ताचारो सब्बबुद्धानं लब्भति सम्भवति विचारणवसेनेव पवत्तनतो, न पन संसयवसेन । तेनाहाति येनेस सब्बबुद्धानं लब्भति, तेन भगवा एवमाहाति इममेव पाळिं इमस्स अत्थस्स साधकं करोति । अयं अट्ठकथातो अपरो नयोयंनूनाति परिकप्पने निपातो। “उपसङ्कमेय्य"न्ति किरियापदेन वुच्चमानोयेव हि अत्थो
326
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org