________________
( २.३.२५६ - २५६)
अम्बट्टमाणवकथावण्णना
अ-कारस्स च उकारो। अथ वा किरियादिविभागं अनवसेसपरियादानतो किटेन्तो गमन्तो ओभेति पूरेतीति केटुभं किट - सद्दूपपदउभधातुवसेन । अपिच किटन्ति गच्छन्ति कवयो बन्धेसु कोसल्लमेतेनाति केटुभं, पुरिमनयेनेवेत्थ पदसिद्धि । ठानकरणादिविभागतो, निब्बचनविभागतो च अक्खरा पभेदीयन्ति एतेनाति अक्खरप्पभेदो, तं पन छसु वेदसु परियापन्नं पकरणद्वयमेवाति वुत्तं “सिक्खा च निरुत्ति चा "ति । तत्थ सिक्खन्ति अक्खरसमयमेतायाति सिक्खा, अकारादिवण्णानं ठानकरणपयतनपटिपादकसत्थं । निच्छयेन, निस्सेसतो वा उत्ति निरुत्ति, वण्णागमवण्णविपरियायादिलक्खणं । वुत्तञ्च -
"वण्णागमो वण्णविपरियायो,
द्वे चापरे वण्णविकारनासा । धातुस्स अत्थातिसयेन योगो,
तदुच्चते पञ्चविधा १.वेरञ्जकण्डवण्णना; विसुद्धि०
Jain Education International
इध पन तब्बसेन अनेकधा निब्बचनपरिदीपकं सत्थं उत्तरपदलोपेन " निरुत्ती "ति अधिप्पेतं निब्बचनविभागतोपि अक्खरपभेदभावस्स आचरियेहि ( दी० नि० टी० १.२५६) वुत्तत्ता, तमन्तरेन निब्बचनविभागस्स च ब्याकरणङ्गेन सङ्गहितत्ता । ब्याकरणं, निरुत्ति च हि पच्चेकमेव वेदङ्गं यथाहु
"कप्पो ब्याकरणं जोति-सत्थं सिक्खा निरुत्ति च । छन्दोविचिति चेतानि, वेदङ्गानि वदन्ति छा" ति । ।
१९१
अट्ठ०
निरुत्ती 'ति । । (पारा० १.१४४; महानि० अट्ठ० १.५० )
तस्मा ब्याकरणङ्गेन असङ्करभूतमेव निरुत्तिनयेन निब्बचनमिधाधिप्पेतं, न छसु ब्यञ्जनपदेसु विय तदुभयसाधारणनिब्बचनं वेदङ्गविसयत्ताति वेदितब्बं । अयं पत्थ मानिसकथा ( महानि० अट्ठ० ५०) आगतनिरुत्तिनयविनिच्छयो । तत्थ हि "नक्खत्तराजारिव तारकान "न्ति ( जा० १.१.११, २५) एत्थ र कारागमो विय अविज्जमानस्स अक्खरस्स आगमो वण्णागमो नाम । हिंसनत्ता “हिंसो "ति वत्तब्बे "सीहो " ति परिवत्तनं विय विज्जमानानमक्खरानं हेट्टुपरियवसेन परिवत्तनं वण्णविपरियायो नाम । “नवछन्नकेदानि दिय्यती 'ति ( जा० १.६.८८ ) एत्थ अ-कारस्स ए- कारापज्जनं विय अञ्ञक्खरस्स अञ्ञक्खरापज्जनं वण्णविकारो नाम । “जीवनस्स मूतो जीवनमूतो "ति
191
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
