________________
(२.२.२१४-२१४)
सतिसम्पजञकथावण्णना
सङ्गीते सतिपट्ठानसुत्ते (दी० नि० २.३७२; म० नि० १.१०५) अद्धानइरियापथाति चिरपवत्तका दीघकालिका इरियापथा अद्धानसद्दस्स चिरकालवचनतो “अद्धनियं अस्स चिरट्ठितिक''न्तिआदीसु (दी० नि० २.१८४; ३.१७७; पारा० २१) विय, अद्धानगमनपवत्तका वा दीघमग्गिका इरियापथा। अद्धानसदो हि दीघमग्गपरियायो "अद्धानगमनसमयो''तिआदीसु (पाचि० २१३, २१७) विय। मज्झिमाति भिक्खाचारादिवसेन पवत्ता नातिचिरकालिका, नातिदीघमग्गिका वा इरियापथा । चुण्णियइरियापथाति विहारे, अञ्जत्थ वा इतो चितो च परिवत्तनादिवसेन पवत्ता अप्पमत्तकभावेन चुण्णविचुण्णियभूता इरियापथा । अप्पमत्तकम्पि हि “चुण्णविचुण्ण"न्ति लोके वदन्ति । "खुद्दकचुण्णिकइरियापथा"तिपि पाठो, खुद्दका हुत्वा वुत्तनयेन चुण्णिका इरियापथाति अत्थो । तस्माति एवं अवत्थाभेदेन इरियापथभेदमत्तस्स कथनतो। तेसुपीति "गते ठिते''तिआदीसुपि । वुत्तनयेनाति “अभिक्कन्ते''तिआदीसु वुत्तनयेन ।
अपरभागेति गमनइरियापथतो अपरभागे। ठितोति ठितइरियापथसम्पन्नो । एत्थेवाति चङ्कमनेयेव । एवं सब्बत्थ यथारहं ।
गमनठाननिसज्जानं विय निसीदनसयनस्स कमवचनमयुत्तं कमाभावतोति “उट्ठाय" मिच्चेव वुत्तं ।
येभुय्येन तथा
जागरितसद्दसन्निधानतो चेत्थ भवङ्गोतरणवसेन निद्दोक्कमनमेव सयनं, न पन पिट्ठिपसारणमत्तन्ति दस्सेति “किरियामयपवत्तान"न्तिआदिना । दिवासेय्यसिक्खापदे (पारा० ७७) विय पिट्ठिपसारणस्सापि सयनइरियापथभावेन एकलक्खणत्ता एत्थावरोधनं दट्ठब्बं । करणं किरिया, कायादिकिच्चं, तं निब्बत्तेन्तीति किरियामयानि तद्धितसद्दानमनेकत्थवुत्तितो । अथ वा आवज्जनद्वयकिच्चं किरिया, ताय पकतानि, निब्बत्तानि वा किरियामयानि । आवज्जनवसेन हि भवङ्गुपच्छेदे सति वीथिचित्तानि उप्पज्जन्तीति । अपरापरुप्पत्तिया नानप्पकारतो वत्तन्ति परिवत्तन्तीति पवत्तानि। कत्थचि पन “चित्तान''न्ति पाठो, सो अभिधम्मट्ठकथादीहि, (विभं० अट्ठ० ५२३) तट्टीकाहि च विरुद्धत्ता न पोराणपाठोति वेदितब्बो । किरियामयानि एव पवत्तानि तथा, जवनं, सब्बम्पि वा छद्वारिकवीथिचित्तं । तेनाह अभिधम्मटीकायं (विभं० मूल टी० ५२५) “कायादिकिरियामयत्ता, आवज्जनकिरियासमुट्टितत्ता च जवनं, सब्बम्पि वा छद्वारप्पवत्तं किरियामयपवत्तं नामा''ति । अप्पवत्तन्ति निद्दोक्कमनकाले अनुप्पज्जनं सुत्तं नामाति अत्थो गहेतब्बो ।
93
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org