________________
(२.२.२१४-२१४)
सतिसम्पजञकथावण्णना
१३५५; महानि० २०६) सुत्ते वुत्तं अट्ठविधम्पि पयोजनं दस्सेति । महासिवत्थेरो (ध० स० १.१३५५) हि “हेट्ठा चत्तारि अङ्गानि पटिक्खेपो नाम, उपरि पन अट्ठङ्गानि पयोजनवसेन समोधानेतब्बानी"ति वदति । तत्थ “यावदेव इमस्स कायस्स ठितिया'ति एकमङ्गं, “यापनाया''ति एकं, “विहिंसूपरतिया'ति एकं, "ब्रह्मचरियानुग्गहाया''ति एकं, "इति पुराणञ्च वेदनं पटिहवामी''ति एकं, “नवञ्च वेदनं न उप्पादेस्सामी"ति एकं, “यात्रा च मे भविस्सती"ति एकं, “अनवज्जता चा"ति एकं, फासुविहारो पन भोजनानिससमत्तन्ति एवं अट्ठ अङ्गानि पयोजनवसेन समोधानेतब्बानि । अञथा पन “नेव दवाया''ति एकमङ्गं, “न मदाया'"ति एकं, “न मण्डनाया''ति एकं, “न विभूसनाया"ति एकं, “यावदेव इमस्स कायस्स ठितिया यापनाया"ति एकं, “विहिंसूपरतिया ब्रह्मचरियानुग्गहाया''ति एकं, “इति पुराणञ्च वेदनं पटिहवामि, नवञ्च वेदनं न उप्पादेस्सामी''ति एकं, “यात्रा च मे भविस्सती"ति एकं, “अनवज्जता च फासुविहारो चा"ति पन भोजनानिससमत्तन्ति वुत्तानि अट्ठङ्गानि इधानधिप्पेतानि । कस्माति चे? पयोजनानमेव अभावतो, तेसमेव च इध अत्थसद्देन वुत्तत्ता। ननु च "नेवदवायातिआदिना नयेन वुत्तो"ति मरियादवचनेन दुतियनयस्सेव इधाधिप्पेतभावो विञायतीति ? न, “नेव दवाया"तिआदिना पटिक्खेपङ्गदस्सनमुखेन पच्चवेक्खणपाळिया देसितत्ता, यथादेसिततन्तिक्कमस्सेव मरियादभावेन दस्सनतो। पाठक्कमेनेव हि "नेव दवायातिआदिना नयेना"ति वुत्तं, न अत्थक्कमेन, तेन पन “इमस्स कायस्स ठितियातिआदिना नयेना''ति वत्तब्बन्ति ।
तिधा देन्ते द्विधा गाहं सन्धाय “पटिग्गहणं नामा"ति वुत्तं, भोजनादिगहणत्थाय हत्थओतारणं भुञ्जनादिअत्थाय आलोपकरणन्तिआदिना अनुक्कमेन भुञ्जनादिपयोगो वायोधातुवसेनेव विभावितो । वायोधातुविष्फारेनेवाति एत्थ एव-सद्देन निवत्तेतब्बं दस्सेति "न कोची"तिआदिना। कुञ्चिका नाम अवापुरणं, यं “ताळो''तिपि वदन्ति । यन्तकेनाति चक्कयन्तकेन । यतति उग्घाटननिग्घाटनउक्खिपननिक्खिपनादीसु वायमति एतेनाति हि यन्तकं। सञ्चुण्णकरणं मुसलकिच्चं। अन्तोकत्वा पतिट्ठापनं उदुक्खलकिच्चं । आलोळितविलोळितवसेन परिवत्तनं हत्थकिच्चं। इतीति एवं । तत्थाति हत्थकिच्चसाधने, भावलक्खणे, निमित्ते वा भुम्मं । तनुकखेळोति पसन्नखेळो । बहलखेळोति आविलखेळो । जिव्हासङ्घातेन हत्थेन आलोळितविलोळितवसेन इतो चितो च परिवत्तकं जिव्हाहत्थपरिवत्तकं । कटच्छु, दब्बीति कत्थचि परियायवचनं । “पुमे कटच्छु दबित्थी''ति हि वुत्तं । इध पन येन भोजनादीनि अन्तोकत्वा गण्हाति, सो कटच्छु, याय पन तेसमुद्धरणादीनि करोति,
89
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org