________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका १
आगमस्स अत्थानुगता समञाति दस्सेति । ननु च सुत्तानियेव आगमो, कथं सो तेहि अङ्कीयतीति ? सच्चमेतं परमत्थतो, पञत्तितो पन सुत्तानि उपादाय आगमभावस्स पञत्तत्ता अवयवेहि सुत्तेहि अवयवीभूतो आगमो अङ्कीयति । यथेव हि अत्थब्यञ्जनसमुदाये "सुत्त"न्ति वोहारो, एवं सुत्तसमुदाये आगमवोहारोति । पटिच्चसमुप्पादादिनिपुणत्थभावतो निपुणस्स। आगच्छन्ति अत्तत्थपरत्थादयो एत्थ, एतेन, एतस्माति वा आगमो, उत्तमटेन, पत्थनीयढेन च सो वरोति आगमवरो। अपिच आगमसम्मतेहि बाहिरकपवेदितेहि भारतपुराणकथानरसीहपुराणकथादीहि वरोतिपि आगमवरो, तस्स । बुद्धानमनुबुद्धा बुद्धानुबुद्धा, बुद्धानं सच्चपटिवेधं अनुगम्म पटिविद्धसच्चा अग्गसावकादयो अरिया, तेहि अत्थसंवण्णनावसेन, गुणसंवण्णनावसेन च संवण्णितोति तथा। अथ वा बुद्धा च अनुबुद्धा च, तेहि संवण्णितो यथावुत्तनयेनाति तथा, तस्स । सम्मासम्बुद्धेनेव हि तिण्णम्पि पिटकानं अत्थसंवण्णनाक्कमो भासितो, ततो परं सङ्गायनादिवसेन सावकेहीति आचरिया वदन्ति । वुत्तञ्च मज्झिमागमट्ठकथाय उपालिसुत्तवण्णनायं “वेय्याकरणस्साति वित्थारेत्वा अत्थदीपकस्स । भगवता हि अब्याकतं तन्तिपदं नाम नत्थि, सब्बेसंयेव अत्थो कथितो"ति (म० नि० अट्ठ० ३.७६) । सद्धावहगुणस्साति बुद्धादीसु पसादावहगुणस्स । ननु च सब्बम्पि बुद्धवचनं तेपिटकं सद्धावहगुणमेव, अथ कस्मा अयमञसाधारणगुणेन थोमितोति ? सातिसयतो इमस्स तग्गुणसम्पन्नत्ता। अयहि आगमो ब्रह्मजालादीसु सीलदिट्ठादीनं अनवसेसनिद्देसादिवसेन, महापदानादीसु (दी० नि० २.३) पुरिमबुद्धानम्पि गुणनिद्देसादिवसेन, पाथिकसुत्तादीसु (दी० नि० ३.१.४) तित्थिये महित्वा अप्पटिवत्तियसीहनादनदनादिवसेन, अनुत्तरियसुत्तादीसु विसेसतो बुद्धगुणविभावनेन रतनत्तये सातिसयं सद्धं आवहतीति ।
__एवं संवण्णेतब्बधम्मस्स अभित्थवनम्पि कत्वा इदानि संवण्णनाय सम्पति वक्खमानाय आगमनविसुद्धिं दस्सेतुं "अत्थप्पकासनत्थ"न्तिआदिमाह। इमाय हि गाथाय सङ्गीतित्तयमारुळहदीघागमट्ठकथातोव सीहळभासामत्तं विना अयं वक्खमानसंवण्णना आगता, नाचतो, तदेव कारणं कत्वा वत्तब्बा, नाञ्जन्ति अत्तनो संवण्णनाय आगमनविसुद्धिं दस्सेति । अपरो नयो - परमनिपुणगम्भीरं बुद्धविसयमागमवरं अत्तनो बलेनेव वण्णयिस्सामीति अञ्जेहि वत्तुम्पि असक्कूणेय्यत्ता संवण्णनानिस्सयं दस्सेतुमाह "अत्थप्पकासनत्थ"न्तिआदि। इमाय हि पुब्बाचरियानुभावं निस्सायेव तस्स अत्थं वण्णयिस्सामीति अत्तनो संवण्णनानिस्सयं दस्सेति । तत्थ अत्थप्पकासनत्थ"न्ति पाठत्थो, सभावत्थो, ञय्यत्थो, पाठानुरूपत्थो, तदनुरूपत्थो, सावसेसत्थो, निवरसेसत्थो, नीतत्थो,
24
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org