________________
४०६
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.१४४-१४४)
सळायतनं, एवं फस्सं, वेदनञ्च पच्चयपच्चयुप्पन्नम्पि ससन्ततिपरियापन्नं दीपेन्तो विपाकमेव इच्छन्ति, अछे पन यथा तथा वा पच्चयभावो सति न सक्का वज्जेतुन्ति सब्बमेव इच्छन्ति । साति यथावुत्तप्पभेदा वेदना । रूपतण्हादिभेदायाति "सेट्ठिपुत्तो ब्राह्मणपुत्तो''ति पितुनामवसेन विय आरम्मणनामवसेन वुत्ताय रूपतण्हा याव धम्मतण्हाति सङ्केपतो छब्बिधाय । वित्थारतो पन -
“रूपतण्हादिका काम-तण्हादीहि तिधा पुन । सन्तानतो द्विधा काल-भेदेन गुणिता सियु"न्ति ।। -
एवं वुत्तअट्ठसतप्पभेदाय । उपनिस्सयकोटियाति उपनिस्सयसीसेन । कस्मा पनेत्थ उपनिस्सयपच्चयोव उद्धटो, ननु सुखा वेदना, अदुक्खमसुखा च तण्हाय आरम्मणमत्तआरम्मणाधिपतिआरम्मणूपनिस्सयपकतूपनिस्सयवसेन चतुधा पच्चयो, दुक्खा च आरम्मणमत्तपकतूपनिस्सयवसेन द्विधाति ? सच्चमेतं, उपनिस्सये एव पन तं सब्बम्पि अन्तोगधन्ति एवमुद्धटो। युत्तं ताव आरम्मणूपनिस्सयस्स उपनिस्सयसामञतो उपनिस्सये अन्तोगधता, कथं पन आरम्मणमत्तआरम्मणाधिपतीनं तत्थ अन्तोगधभावो सियाति ? तेसम्पि आरम्मणसामञ्जतो आरम्मपनिस्सयेन सङ्गहितत्ता आरम्मपनिस्सयवसमोधानभूतेव उपनिस्सये एव अन्तोगधता होति । एतदत्थमेव हि सन्धाय “उपनिस्सयेना'"ति अवत्वा "उपनिस्सयकोटिया''ति वुत्तं । सिद्धे हि सत्यारम्भो नियमाय वा होति अत्यन्तरविज्ञापनाय वाति । एवमीदिसेसु ।
चतुब्बिधस्साति कामुपादानं याव अत्तवादुपादानन्ति चतुब्बिधस्स । ननु च तण्हाव कामुपादानं, कथं सायेव । तस्स पच्चयो सियाति? सच्चं, पुरिमतण्हाय पन उपनिस्सयपच्चयेन पच्छिमतण्हाय दळहभावतो पुरिमायेव तण्हा पच्छिमाय पच्चयो भवति । तण्हादळहत्तमेव हि “कामुपादानं उपायासो उपकट्ठा'तिआदीसु विय उप सद्दस्स दळ्हत्थे पवत्तनतो। अपिच दुब्बला तण्हा तण्हायेव, बलवती तण्हा कामुपादानं । अथ वा अपत्तविसयपत्थना तण्हा तमसि चोरानं हत्थपसारणं विय, सम्पत्तविसयग्गहणं कामुपादानं चोरानं हत्थगतभण्डग्गहणं विय। अप्पिच्छतापटिपक्खा तण्हा । सन्तुट्ठितापटिपक्खं कामुपादानं । परियेसनदुक्खमूलं तण्हा, आरक्खदुक्खमूलं कामुपादानं । अयम्पि तेसं विसेसो केचिवादवसेन आचरियधम्मपालत्थेरेन (दी० नि० टी० १.१४४) दस्सितो पुरिमनयस्सेव विसुद्धिमग्गे (विसुद्धि० १.१४४) सकवादभावेन वुत्तत्ता ।
406
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
