________________
(१.१.९६-९८)
दिधम्मनिब्बानवादवण्णना
३९५
९६. वितक्कनं वितक्कितं, तं पनत्थतो वितक्कोव, तथा विचारितन्ति एत्थापि, तेन वुत्तं "अभिनिरोपनवसेन पवत्तो वितक्को"तिआदि । एतेनाति वितक्कविचारे परामसित्वा करणनिद्देसो, हेतुनिद्देसो वा। तेनेतमत्थं दीपेति “खोभकरसभावत्ता वितक्कविचारानं तंसहितम्पि झानं तेहि सउप्पीळनं विय होती"ति, तेनाह "सकण्टकं [भकण्डकं (अट्ठकथायं)] विय खायती"ति । ओळारिकभावो हि वितक्कविचारसङ्घातेन कण्टकेन सह पवत्तकथा । कण्टकसहितभावो च सउप्पीळनता एव, लोके हि सकण्टकं फरुसकं ओळारिकन्ति वदन्ति ।
__९७. पीतिगतं पीतियेव “दिट्ठिगत''न्तिआदीसु (ध० स० ३८१; महानि० १२) विय गत-सद्दस्स तब्भाववुत्तितो। अयहि संवण्णकानं पकति, यदिदं अनत्थकपदं, तुल्याधिकरणपदञ्च ठपेत्वा अत्थवण्णना । तथा हि तत्थ तत्थ दिस्सति । “योपनाति यो यादिसो, (पारा० ४५) निब्बानधातूति निब्बायनमत्त'न्ति च आदि । याय निमित्तभूताय उब्बिलावनपीतिया उप्पन्नाय चित्तं उब्बिलावितं नाम, सायेव उब्बिलावितत्तं भाववाचकस्स निमित्ते पवत्तनतो। इति पीतिया उप्पन्नाय एव चित्तस्स उब्बिलावनतो तस्स उब्बिलावितभावो पीतिया कतो नामाति आह "उब्बिलभावकरण"न्ति ।
९८. आभुजनं मनसिकरणं आभोगो। सम्मा अनुक्कमेन, पुनप्पुनं वा आरम्मणस्स आहारो समनाहारो। अयं पन टीकायं (दी० नि० टी० १.९८) वुत्तनयो- चित्तस्स आभुग्गभावो आरम्मणे अभिनतभावो आभोगो। सुखेन हि चित्तं आरम्मणे अभिनतं होति, न दुक्खेन विय अपनतं, नापि अदुक्खमसुखेन विय अनभिनतं, अनपनतञ्चाति । एत्थ च "मनुञभोजनादीसु खुप्पिपासादिअभिभूतस्स विय कामेहि विवेचियमानस्स उपादारम्मणपत्थनाविसेसतो अभिवड्डति, मनुञभोजनं भुत्ताविनो विय पन उळारकामरसस्स यावदत्थं निचितस्स सहितस्स भुत्तकामताय कामेसु पातब्यता न होति, विसयानभिगिद्धनतो विसयेहि दुम्मोचियेहि जलूका विय सयमेव मुच्चती''ति च अयोनिसो उम्मुज्जित्वा कामगुणसन्तप्पितताय संसारदुक्खवूपसमं ब्याकासि पठमवादी । कामादीनं आदीनवदस्सिताय, पठमादिझानसुखस्स सन्तभावदस्सिताय च पठमादिझानसुखतित्तिया संसारदुक्खुपच्छेदं ब्याकंसु दुतियादिवादिनो। इधापि उच्छेदवादेव वुत्तप्पकारो विचारो यथासम्भवं आनेत्वा वत्तब्बो। अयं पनेत्थ विसेसो- एकस्मिम्पि अत्तभावे पञ्च वादा लब्भन्ति । पठमवादे यदि कामगुणसमप्पितो अत्ता, एवं सो दिट्ठधम्मनिब्बानप्पत्तो। दुतियादिवादेसु यदि पठमवादसङ्गहितो सोयेव अत्ता
395
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org