________________
(१.१.८४-८४)
उच्छेदवादवण्णना
३९१
अपटिसन्धिकभावं सन्धाय “न पुन विरुहन्ती"ति वुत्तं । एवमेव सत्ताति यथा पण्डुपलासो बन्धना पवुत्तो पुन न पटिसन्धीयति, एवमेव सब्बेपि सत्ता अप्पटिसन्धिका मरणपरियोसाना अपोनोब्भविका अप्पटिसन्धिकमरणमेव निगच्छन्तीति अत्थो । उदकपुब्बुळकूपमा हि सत्ता पुन अनुप्पज्जमानतोति तस्स लद्धि । तथाति “लाभी अनुस्सरन्तो"तिआदिना [अरहतो (अट्ठ)] निदस्सनवसेन वृत्तप्पकारेन । अञ्जथाति तक्कनस्स अनेकप्पकारसम्भवतो ततो अञ्जनपि पकारेन । लाभिनोपि चुतितो उद्धं उपपातस्स अदस्सनमत्तं पति तक्कनेनेव इमा दिट्टियो उप्पज्जन्तीति वुत्तं "विकप्पेत्वावा"ति । तथा च विकप्पेत्वाव उप्पन्ना अञथा च विकप्पेत्वाव उप्पन्नाति हि सम्बन्धो । तत्थ "द्वे जना''तिआदिना उच्छेदग्गाहकप्पभेददस्सनेन इममत्थं दस्सेति । यथा अमराविक्खेपिकवादा एकन्तअलाभीवसेनेव देसिता, यथा च उद्धमाघातनिकसञ्जीवादे चतुत्थचतुक्के सञ्जीवादा एकन्तलाभीवसेनेव देसिता, नयिमे। इमे पन सस्सतेकच्चसस्सतवादादयो विय लाभीअलाभीवसेनेव देसिताति। यदेवं कस्मा सस्सतवादादीसु विय लाभीवसेन, तक्कीवसेन च पच्चेकं देसनमकत्वा सस्सतवादादिदेसनाहि अञथा इध देसना कताति ? वुच्चते- देसनाविलासप्पत्तितो । देसनाविलासप्पत्ता हि बुद्धा भगवन्तो, ते वेनेय्यज्झासयानुरूपं विविधेनाकारेन धम्म देसेन्ति, न अञथा । यदि हि इधापि च तथादेसनाय निबन्धनभूतो वेनेय्यज्झासयो भवेय्य, तथारूपमेव भगवा वदेय्य, कथं ? "इध भिक्खवे, एकच्चो समणो वा ब्राह्मणो वा आतप्पमन्वाय...पे०... यथा समाहिते चित्ते सत्तानं चुतूपपातञाणाय चित्तं अभिनिन्नामेति, सो दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्कन्तमानुसकेन अरहतो चुतिचित्तं पस्सति, पुथूनं वा परसत्तानं, न हेव खो तदुद्धं उपपत्तिं । सो एवमाह ‘यतो खो भो अयं अत्ता रूपी चातुमहाभूतिको मातापेत्तिकसम्भवो कायस्स भदो उच्छिज्जति विनस्सति, न होति परं मरणा'तिआदिना" विसेसलाभिनो, तक्किनो च विसु कत्वा । यस्मा पन तथादेसनाय निबन्धनभूतो वेनेय्यज्झासयो न इध भवति, तस्मा देसनाविलासेन वेनेय्यज्झासयानरूपं सस्सतवादादिदेसनाहि अञथायेवायं देसना कताति दगुब्बं ।
अथ वा सस्सतेकच्चसस्सतवादादीसु विय न इध तक्कीवादतो विसेसलाभीवादो भिन्नाकारो, अथ खो समानप्पकारताय समानाकारोयेवाति इमस्स विसेसस्स पकासनत्थं अयमुच्छेदवादो भगवता पुरिमवादेहि विसिट्ठाकारभावेन देसितो। सम्भवति हि इध तक्किनोपि अनुस्सवादिवसेन अधिगमवतो विय अभिनिवेसो | अपिच न इमा दिट्ठियो भगवता अनागते एवंभावीवसेन देसिता, नापि एवमेते भवेय्युन्ति परिकप्पनावसेन, अथ
391
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org