________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
ततियचतुक्केन पुञ्ञादिकम्मसफलताय, सेसचतुक्कत्तयेन च सत्तपरामासताय चोदनानयो तट्ठब्बं ।
३८०
अमराविक्खेपिको पन सस्सतादीनं अत्तनो अरुच्चनताय सब्बत्थ “एवन्तिपि मे नो' 'तिआदिना विक्खेपञ्ञेव करोति । तत्थ “ एवन्तिपि मे नो"तिआदि तत्थ तत्थ पुच्छिताकारपटिसेधनवसेन विक्खेपाकारदस्सनं । कस्मा पन विक्खेपवादिनो पटिक्खेपोव सब्बथ वुत्त । ननु विक्खेपपक्खस्स " एवमेव "न्ति अनुजाननम्पि विक्खेपपक्खे अवट्ठानतो युत्तरूपं सियाति ? न तत्थापि तस्स सम्मूळहत्ता, पटिक्खेपवसेनेव च विक्खेपवादस्स पवत्तनतो । तथा हि सञ्चयो बेलट्ठपुत्तो रज्ञा अजातसत्तुना सन्दिट्ठिकं सामञ्ञफलं पुट्ठो परलोकत्थितादीनं पटिसेधनमुखेनेव विक्खेपं ब्याकासि ।
"
एत्थाह – ननु चायं सब्बोपि अमराविक्खेपिको कुसलादयो धम्मे, परलोकत्थितादीनि च यथाभूतं अनवबुज्झमानो तत्थ तत्थ पञ्हं पुट्ठो पुच्छाय विक्खेपनमत्तं आपज्जति, अथ तस्स कथं दिट्ठिगतिकभावो सिया । न हि अवत्तुकामस्स विय पुच्छितत्थमजानन्तस्स विक्खेपकरणमत्तेन दिट्ठिगतिकता युत्ताति ? वुच्चते- न हेव खो पुच्छाय
(१.१.६५-६६-६५-६६ )
विक्खेपकरणमत्तेन तस्स दिट्ठगतिकता, अथ खो मिच्छाभिनिवेसवसेन । सस्सताभिनिवेसवसेन हि मिच्छाभिनिविट्ठोयेव पुग्गलो मन्दबुद्धिताय कुसलादिधम्मे, परलोकत्थितादीनि च याथावतो अप्पटिबुज्झमानो अत्तना अविञ्ञातस्स अत्थस्स परं विज्ञापेतुमसक्कुणेय्यताय मुसावादभयेन च विक्खेपमापज्जतीति । तथा हि वक्खति “यासं सत्तेव उच्छेददिट्ठियो, सेसा सस्सतदिट्ठियो "ति ( दी० नि० अट्ठ० १.९७, ९८) अथ वा पुञ्ञपापानं, तब्बिपाकानञ्च अनवबोधेन, असद्दहनेन च तब्बिसयाय पुच्छाय विक्खेपकरणमेव सुन्दरन्ति खन्तिं रुचिं उप्पादेत्वा अभिनिविसन्तस्स उप्पन्ना विसुंयेवेसा एका दिट्ठि सत्तभङ्गदिट्ठि वियाति दट्ठब्बं । तथा च वृत्तं " परियन्तरहिता दिट्ठिगतिकस्स दिट्ठि चेव वाचा" चाति (दी० नि० अट्ठ० १.६१ ) | यं पनेतं वृत्तं “इमेपि चत्तारो पुब्बे पवत्तधम्मानुसारेनेव दिट्ठिया गहितत्ता पुब्बन्तकप्पिकेसु पविट्ठा "ति, तदेतस्स अमराविक्खेपवादस्स सस्सतदिट्ठिसङ्गहवसेनेव वृत्तं । कथं पनस्स सस्सतदिट्ठिसङ्गहोति ? उच्छेदवसेन अनभिनिवेसनतो । नत्थि हि कोचि धम्मानं यथाभूतवेदी विवादबहुलता लोकस्स । " एवमेव "न्ति पन सद्दन्तरेन धम्मनिज्झानना अनादिकालिका लोके, तस्मा सस्सतलेसस्स एत्थ लब्भनतो सस्सतदिट्टिया एतस्स सङ्गहो दट्ठब्बो ।
Jain Education International
380
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org