________________
३६२
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.३८-३८)
पन केसञ्चि धम्मानं सस्सतभावसन्निट्ठानं इध मिच्छादस्सनन्ति गहेतब्बं, तेन पन एकवादे पवत्तमानेन चक्खादीनं असस्सतभावावबोधो विदूसितो संसट्ठभावतो विससंसट्ठो विय सप्पिपिण्डो, ततो च तस्स सकिच्चकरणासमत्थताय सम्मादस्सनपक्खे ठपेतब्बतं नारहतीति । असस्सतभावेन निच्छितापि वा चक्खुआदयो समारोपितजीवसभावा एव दिद्विगतिकेहि गव्हन्तीति तदवबोधस्स मिच्छादस्सनभावो न सक्का निवारेतुं । तेनेवाह पाळियं “चक्टुं इतिपि...पे०... कायो इतिपि अयं अत्ता'"तिआदि । एवञ्च कत्वा असङ्घताय, सङ्घताय च धातुया वसेन यथाक्कम “एकच्चे धम्मा सस्सता, एकच्चे असस्सता"ति एवंपवत्तो विभज्जवादोपि एकच्चसस्सतवादोयेव भवेय्याति एवम्पकारा चोदना . अनवकासा होति अविपरीतधम्मसभावपटिपत्तिभावतो । अविपरीतधम्मसभावपटिपत्तियेव हेस वुत्तनयेन असंसठ्ठत्ता, अनारोपितजीवसभावत्ता च ।
एत्थाह - पुरिमस्मिम्पिसस्सतवादे असस्सतानं धम्मानं “सस्सता''ति गहणं विसेसतो मिच्छादस्सनं भवति। सस्सतानं पन “सस्सता''ति गाहो न मिच्छादस्सनं यथासभावग्गाहभावतो । एवञ्च सति इमस्स वादस्स वादन्तरता न वत्तब्बा, इध विय पुरिमेपि एकच्चेस्वेव धम्मेसु सस्सतग्गाहसम्भवतोति, वत्तब्बायेव असस्सतेस्वेव “केचिदेव धम्मा सस्सता, केचि असस्सता'ति परिकप्पनावसेन गहेतब्बधम्मेसु विभागप्पवत्तिया इमस्स वादस्स दस्सितत्ता । ननु च एकदेसस्स समुदायन्तोगधत्ता अयं सप्पदेससस्सतग्गाहो पुरिमस्मिं निप्पदेससस्सतग्गाहे समोधानं गच्छेय्याती ? तथापि न सक्का वत्तुं वादी तब्बिसयविसेसवसेन वादद्वयस्स पवत्तत्ता। अञ्जे एव हि दिट्ठिगतिका “सब्बे धम्मा सस्सता''ति अभिनिविट्ठा, अछे “एकच्चेव सस्सता, एकच्चे असस्सता"ति । सङ्घारानं अनवसेसपरियादानं, एकदेसपरिग्गहो च वादद्वयस्स परिब्यत्तोयेव । किञ्च भिय्यो - अनेकविधसमुस्सये, एकविधसमुस्सये च खन्धपबन्धेन अभिनिवेसभावतो तथा न सक्का वत्तुं । चतुब्बिधोपि हि सस्सतवादी जातिविसेसवसेन नानाविधरूपकायसन्निस्सये एव अरूपधम्मपुजे सस्सताभिनिवेसी जातो अभिजाणेन, अनुस्सवादीहि च रूपकायभेदगहणतो। तथा च वुत्तं “ततो चुतो अमुत्र उदपादि"न्ति, (दी० नि० १.२४४; म० नि० १.१४८; पारा० १२) "चवन्ति उपपज्जन्ती''ति (दी० नि० १.२५५; म० नि० १.१४८; पारा० १२) च आदि। विसेसलाभी पन एकच्चसस्सतिको अनुपधारितभेदसमुस्सये धम्मपबन्धे सस्सताकारगहणेन अभिनिवेसं जनेसि एकभवपरियापन्नखन्धसन्तानविसयत्ता तदभिनिवेसस्स । तथा हि तीसुपि वादेसु "तं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति, ततो परं नानुस्सरती''ति एत्तकमेव वुत्तं। तक्कीनं पन
362
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org