________________
३५४
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.३६-३६)
पतिवापेन्ति, केचि न पतिवापेन्ति । पतिट्ठापने पन देसिते अभिनिवेसोपि सिज्झति पतिट्ठापनस्स अभिनिवेसे नियमतो। यो हि यत्थ परे पतिट्ठापेति, सोपि तमभिनिविसतीति ।
३६. तयिदन्ति एत्थ त सद्देन “सस्सतं अत्तानञ्च लोकञ्च पञपेन्ती''ति एतस्स परामसनन्ति आह "तं इदं चतुब्बिधम्पि दिट्ठिगत"न्ति । ततोति तस्मा पकारतो जाननत्ता । परमवज्जताय अनेकविहितानं अनत्थानं कारणभावतो दिट्ठियो एव ठाना दिद्विद्वाना। यथाह "मिच्छादिविपरमाहं भिक्खवे, वज्जं वदामी''ति तदेवत्थं सन्धाय “दिट्ठियोव दिद्विद्वाना"ति वुत्तं । दिट्ठीनं कारणम्पि दिद्विद्वानमेव दिट्टीनं उप्पादाय समुट्ठानद्वैन । “यथाहा"तिआदि पटिसम्भिदापाळिया (पटि० म० १.१२४) साधनं । तत्थ खन्धापि दिद्विद्वानं आरम्मणद्वैन । वुत्तहि “रूपं अत्ततो समनुपस्सती''तिआदि, (सं० नि० २.३.८१) अविज्जापि उपनिस्सयादिभावेन । यथाह "अस्सुतवा भिक्खवे, पुथुज्जनो अरियानं अदस्सावी अरियधम्मस्स अकोविदो''तिआदि (म० नि० १.२; पटि० म० १.१३१) फस्सोपि फुसित्वा गहणूपायढेन । तथा हि वुत्तं “तदपि फस्सपच्चया (दी० नि० १.११८) फुस्स फुस्स पटिसंवेदेन्ती''ति (दी० नि० १.१४४) सज्ञापि आकारमत्तग्गहणद्वैन । वुत्तव्हेतं "सानिदाना हि पपञ्चसङ्खा''ति (सु० नि० ८८०; महा० नि० १०९) पथविं पथवितो सञ्जत्वा''ति (म० नि० १.२) च आदि । वितक्कोपि आकारपरिवितक्कनटेन । तेन वुत्तं “तक्कञ्च दिट्ठीसु पकप्पयित्वा, सच्चं मुसाति द्वयधम्ममाहू'ति, (सु० नि० ८९२; महानि० १२१) "तक्की होति वीमंसी''ति (दी० नि० १.३४) च आदि । अयोनिसो मनसिकारोपि अकुसलानं साधारणकारणटेन । तेनाह "तस्स एवं अयोनिसो मनसि करोतो छन्नं दिट्ठीनं अञ्जतरा दिट्ठि उप्पज्जति । अस्थि मे अत्ता'ति वा अस्स सच्चतो थेततो दिट्ठिउप्पज्जती''तिआदि (म० नि० १.१९) पापमित्तोपि दिट्ठानुगति आपज्जनद्वैन । वुत्तम्पि च “बाहिरं भिक्खवे, अङ्गन्ति करित्वा नाञ्चं एकङ्गम्पि समनुपस्स्सामि, यं एवं महतो अनत्थाय संवत्तति, यथयिदं भिक्खवे, पापमित्तता''तिआदि (अ० नि० १.१.११०) परतोघोसोपि दुरक्खातधम्मस्सवनढेन । तथा चेव वुत्तं “द्वेमे भिक्खवे, पच्चया मिच्छादिट्ठिया उप्पादाय । कतमे द्वे ? परतो च घोसो, अयोनिसो च मनसिकारो''तिआदि (अ० नि० २.१२६) परेहि सुता, देसिता वा देसना परतोघोसो।
"खन्धा हेतू"तिआदिपाळि तदत्थविभाविनी | तत्थ जनकटेन हेतु, उपत्थम्भकटेन पच्चयो। उपादायाति उपादियित्वा, पटिच्चाति अत्थो । “उप्पादाया"तिपि पाठो,
354
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org