________________
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
ईसकम्पि चित्तसीतिभावस्स अञथत्तमहोसीति । तीसु चेत्थ विकप्पेसु पठमे विकप्पे अविसेसभूता बुद्धभूमिगता, दुतिये तथेव महाकरुणाभावूपगता, ततिये पठमाभिनीहारतो पट्ठाय तीसुपि अवत्थासु पवत्ता भगवतो करुणा सङ्गहिताति दट्टब्बं ।
पजानातीति पञा, यथासभावं पकारेहि पटिविज्झतीति अत्थो। पञपेतीति वा पञ्जा, तं तदत्थं पाकटं करोतीति अत्थो। सायेव जेय्यावरणप्पहानतो पकारेहि धम्मसभावजोतनटेन पज्जोतोति पञापज्जोतो। पञवतो हि एकपल्लङ्केनपि निसिन्नस्स दससहस्सिलोकधातु एकपज्जोता होति । वुत्तव्हेतं भगवता "चत्तारोमे भिक्खवे, पज्जोता | कतमे चत्तारो ? चन्दपज्जोतो, सूरियपज्जोतो, अग्गिपज्जोतो, पापज्जोतो, इमे खो भिक्खवे, चत्तारो पज्जोता। एतदग्गं भिक्खवे, इमेसं चतुन्नं पज्जोतानं यदिदं पञापज्जोतो"ति (अ० नि० १.४.१४५)। तेन विहतो विसेसेन समुग्घाटितोति पञापज्जोतविहतो, विसेसता चेत्थ उपरि आवि भविस्सति । मुय्हन्ति तेन, सयं वा मुव्हति, मुव्हनमत्तमेव वा तन्ति मोहो, अविज्जा । स्वेव विसयसभावपटिच्छादनतो अन्धकारसरिक्खताय तमो वियाति मोहतमो। सतिपि तमसद्दस्स सदिसकप्पनमन्तरेन अविज्जावाचकत्ते मोहसद्दसन्निधानेन तब्बिसेसकतावेत्थ युत्ताति सदिसकप्पना । पञापज्जोतविहतो मोहतमो यस्साति पञापज्जोतविहतमोहतमो, तं पञापज्जोतविहतमोहतमं।
ननु च सब्बेसम्पि खीणासवानं पञ्जापज्जोतेन अविज्जन्धकारहतता सम्भवति, अथ कस्मा अञसाधारणाविसेसगुणेन भगवतो थोमना वुत्ताति? सवासनप्पहानेन अनञसाधारणविसेसतासम्भवतो। सब्बेसम्पि हि खीणासवानं पञापज्जोतहताविज्जन्धकारत्तेपि सति सद्धाधिमुत्तेहि विय दिट्ठिप्पत्तानं सावकपच्चेकबुद्धेहि सम्मासम्बुद्धानं सवासनप्पहानेन किलेसप्पहानस्स विसेसो विज्जतेवाति । अथ वा परोपदेसमन्तरेन अत्तनो सन्ताने अच्चन्तं अविज्जन्धकारविगमस्स निप्फादितत्ता (निब्बत्तितत्ता म० नि० टी० १.१), तत्थ च सब्बञ्जताय बलेसु च वसीभावस्स समधिगतत्ता, परसन्ततियञ्च धम्मदेसनातिसयानुभावेन सम्मदेव तस्स पवत्तितत्ता, भगवायेव विसेसतो पापज्जोतविहतमोहतमभावेन थोमेतब्बोति । इमस्मिञ्च अत्थविकप्पे पञापज्जोतपदेन ससन्तानगतमोहविधमना पटिवेधपञा चेव परसन्तानगतमोहविधमना देसनापञ्जा च सामञ्जनिद्देसेन, एकसेसनयेन वा सङ्गहिता । न तु पुरिमस्मिं अत्थविकप्पे विय पटिवेधपञ्जायेवाति वेदितब्बं ।
.
8
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org