________________
६
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
साधारणतो, तदासेवनतो च तदनन्तरं सङ्घो वुत्तो । “सब्बसत्तानं वा हिते विनियोजकोति कत्वा पठमं बुद्धो, सब्बसत्तहितत्ता तदनन्तरं धम्मो, हिताधिगमाय पटिपन्नो अधिगतहितो चाति कत्वा तदनन्तरं सङ्घो वुत्तो 'ति अट्टकथागतनयेन अनुपुब्बता वेदितब्बा |
बुद्धरतनपणामञ्च करोन्तो केवलपणामतो
थोमनापुब्बङ्गमोवसातिसयोति “करुणासीतलहदय 'न्तिआदिपदेहि थोमनापुब्बङ्गमतं दस्सेति । थोमनापुब्बङ्गमेन हि पणामेन सत्थु गुणातिसययोगो, ततो चस्स अनुत्तरवन्दनीयभावो, तेन च अत्तनो पणामस्स खेत्तङ्गतभावो, तेन चस्स खेत्तङ्गतस्स पणामस्स यथाधिप्पेतनिप्पत्तिहेतुभावो दस्सितीति । थोमनापुब्बङ्गमतञ्च दस्सेन्तो यस्सा संवण्णनं कत्तुकामो, सा सुत्तन्तदेसना करुणापञ्ञाप्पधानायेव, न विनयदेसना विय करुणाप्पधाना, नापि अभिधम्मदेसना विय पञ्ञाप्पधानाति तदुभयप्पधानमेव थोमनमारभति । एसा हि आचरियस्स पकति, यदिदं आरम्भानुरूपथोमना । तेनेव च विनयदेसनाय संवण्णनारम्भे “यो कप्पकोटीहि पि.... पे ०... महाकारुणिकस्स तस्सा "ति (पारा० अट्ठ० गन्थारम्भकथा) करुणाप्पधानं, अभिधम्मदेसनाय संवण्णनारम्भे " करुणा विय... पे०... यथारुची 'ति (ध० स० अट्ठ० १) पञ्ञाप्पधानञ्च थोमनमारद्धं । विनयदेसना हि आसयादिनिरपेक्खकेवलकरुणाय पाकतिकसत्तेनापि असोतब्बारहं सुणन्तो, अपुच्छितब्बारहं पुच्छन्तो, अवत्तब्बारहञ्च वदन्तो सिक्खापदं पञ्ञसीति करुणाप्पधाना । तथा हि उक्कंसपरियन्तगतहिरोत्तप्पोपि लोकियसाधुजनेहिपि परिहरितब्बानि “सिखरणी, सम्भिन्ना 'तिआदिवचनानि, (पारा० १८५) यथापराधञ्च गरहवचनानि महाकरुणासञ्चोदितमानसो महापरिसमज्झे अभासि, तंतंसिक्खापदपञत्ति कारणापेक्खाय च वेरञ्जादीसु सारीरिकं खेदमनुभोसि । तस्मा किञ्चापि भूमन्तरपच्चयाकारसमयन्तरकथानं विय विनयपञ्ञत्तियापि समुट्ठापिका पञ अनञ्ञसाधारणताय अतिसयक़िच्चवती, करुणाय किच्चं पन ततोपि अधिकन्ति विनयदेसनाय करुणाप्पधानता वृत्ता । करुणाव्यापाराधिकताय हि देसनाय करुणापधानता, अभिधम्मदेसना पन केवलपञ्ञप्पधाना परमत्थधम्मानं यथासभावपटिवेधसमत्थाय पञ्ञाय तत्थ सातिसयप्पवत्तितो । सुत्तन्तदेसना पन करुणापञ्ञाप्पधाना तेसं तेसं सत्तानं आसयानुसयाधिमुत्तिचरितादिभेदपरिच्छिन्दनसमत्थाय पञ्ञाय सत्तेसु च महाकरुणाय तत्थ सातिसयप्पवत्तितो । सुत्तन्तदेसनाय हि महाकरुणाय समापत्तिबहुलो विनेय्यसन्ताने तदज्झासयानुलोमेन गम्भीरमत्थपदं पतिट्ठपेसि । तस्मा आरम्भानुरूपं करुणापञ्ञप्पधानमेव थोमनं कतन्ति वेदितब्बं, अयमेत्थ समुदायत्थो ।
भगवा
Jain Education International
6
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org