________________
१६०
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.१-१)
संवण्णेतब्बपदत्थं संवण्णेत्वा पुन तत्थ विज्जमानविभत्तिवसेन परिवत्तेत्वा निक्खिपनन्ति । दिट्ठिसीलसामञ्जेन संहतत्ता सङ्घोति इममत्थं विभावेन्तो आह "दिद्विसीलसामञ्जसङ्घातेन समणगणेना"ति । एत्थ पन “यायं दिट्ठि अरिया निय्यानिका निय्याति तक्करस्स सम्मा दुक्खक्खयाय, तथारूपाय दिट्ठिया दिट्ठिसामञ्जगतो विहरतीति (दी० नि० ३.३२४, ३५६; म० नि० १.४९२; ३.५४; परि० २७४) एवं वुत्ताय दिट्ठिया । “यानि तानि सीलानि अखण्डानि अच्छिद्दानि असबलानि अकम्मासानि भुजिस्सानि विझुप्पसत्थानि अपरामट्ठानि समाधिसंवत्तनिकानि, तथारूपेसु सीलेसु सीलसामञ्जगतो विहरती''ति (दी० नि० ३.३२३; म० नि० १.४९२, ३.५४; अ० नि० २.६.११; परि० २७४) एवं वुत्तानञ्च सीलानं सामझेन सङ्घातो सङ्घटितो समेतोति दिद्विसीलसामञसङ्घातो, समणगणो, दिविसीलसामनेन संहतोति वुत्तं होति । “दिद्विसीलसामञसङ्घाटसङ्घातेना" तिपि पाठो। तथा सङ्घातेन कतितेनाति अत्थो । तथा हि दिट्ठिसीलादीनं नियतसभावत्ता सोतापन्नापि अञमझें दिविसीलसामनेन संहता, पगेव सकदागामिआदयो, तथा च वुत्तं “नियतो सम्बोधिपरायणो''ति, (सं० नि० १.२.४१, ३.५.१९८, १००४) “अट्ठानमेतं भिक्खवे, अनवकासो, यं दिट्ठिसम्पन्नो पुग्गलो सञ्चिच्चपाणं जीविता वोरोपेय्य, नेतं ठानं विज्जतीति च आदि । अरियपुग्गलस्स हि यत्थ कत्थचि दूरे ठितापि अत्तनो गुणसामग्गिया संहततायेव, “तथारूपाय दिठ्ठिया दिट्ठिसामञ्जगतो विहरति, (म० नि० १.४९२) तथारूपेसु सीलेसु सीलसामागतो विहरती"ति (म० नि० १.४९२) वचनतो पन पुथुज्जनानम्पि दिट्ठिसीलसामनेन संहतभावो लब्भतियेव । सद्धिं-सद्दो एकतोति अत्थे निपातो । पञ्च...पे०... मत्तानीति पञ्च-सद्देन मत्तसई सङ्खिपित्वा बाहिरत्थसमासो वुत्तो । एतेसन्ति भिक्खुसतानं । पुन पञ्च मत्ता पमाणाति ब्यासो, निकारलोपो चेत्थ नपुंसकलिङ्गत्ता।
सुप्पियोति तस्स नाममेव, न गुणादि । न केवलं भिक्खुसङ्घन सद्धिं भगवायेव, अथ खो सुप्पियोपि परिब्बाजको ब्रह्मदत्तेन माणवेन सद्धिन्ति पुग्गलं सम्पिण्डेति, तञ्च खो मग्गपटिपन्नसभागताय एव, न सीलाचारादिसभागतायाति वुत्तं "पि-कारो"तिआदि । सुखुच्चारणवसेन पुब्बापरपदानं सम्बन्धमत्तकरभावं सन्धाय "पदसन्धिकरो"ति वुत्तं, न पन सरब्यञ्जनादिसन्धिभावं, तेनाह "ब्यञ्जनसिलिट्टतावसेन वुत्तो"ति, एतेन पदपूरणमत्तन्ति दस्सेति । अपिच अवधारणत्थोपि खो-सद्दो युत्तो “अस्सोसि खो वेरजो ब्राह्मणो"तिआदीसु (पारा० १) विय, तेन अद्धानमग्गपटिपन्नो अहोसियेव, नास्स मग्गपटिपत्तिया कोचि अन्तरायो अहोसीति अयमत्थो दीपितो होति । सञ्जयस्साति
160
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org