________________
१३६
दीघनिकाये सीलक्खन्धवग्गअभिनवटीका-१
(१.१.१-१)
उपादानभूतधम्मप्पबन्धब्यापारताय "पुग्गलकिच्चनिद्देसोति वुत्तं अत्तना सुतानव्हि अत्थब्यञ्जनानं पुन उपधारणं आकारादित्तयं, तञ्च एवं-सद्दस्स अत्थो । सो पन यं धम्मप्पबन्धं उपादाय पुग्गलपञत्ति पवत्ता, तस्स ब्यापारभूतं किच्चमेव, तस्मा एवं-सद्देन पुग्गलकिच्चं निद्दिसीयतीति । कामं सवनकिरिया पुग्गलब्यापारोपि अविसेसेन, तथापि विसेसतो विज्ञाणब्यापारोवाति वुत्तं "विज्ञाणकिच्चनिदेसो"ति । तथा हि पुग्गलवादीनम्पि सवनकिरिया विज्ञाणनिरपेक्खा नत्थि सवनादीनं विसेसतो विज्ञाणब्यापारभावेन इच्छितत्ता। मेति सद्दप्पवत्तिया एकन्तेनेव सत्तविसयत्ता, विज्ञाणकिच्चस्स च सत्तविञाणानमभेदकरणवसेन तत्थेव समोदहितब्बतो “उभयकिच्चयुत्तपुग्गलनिदेसो"ति वुत्तं । “अयन्तिआदि तप्पाकटीकरणं । एत्थ हि सवनकिच्चविज्ञाणसमङ्गिनाति एवं-सद्देन निद्दिष्टुं पुग्गलकिच्चं सन्धाय वुत्तं, तं पन पुग्गलस्स सवनकिच्चविज्ञाणसमझीभावेन पुग्गलकिच्चं नामाति दस्सेतुं “पुग्गलकिच्चसमङ्गिना'"ति अवत्वा "सवनकिच्चविज्ञाणसमङ्गिना"ति आह, तस्मा “पुग्गलकिच्च"न्ति निद्दिट्ठसवनकिच्चवता विज्ञाणेन समङ्गिनाति अत्थो । विज्ञाणवसेन, लद्धसवनकिच्चवोहारेनाति च सुतसद्देन निद्दिष्टं विज्ञआणकिच्चं सन्धाय वुत्तं । सवनमेव किच्चं यस्साति तथा । सवनकिच्चन्ति वोहारो सवनकिच्चवोहारो, लद्धो सो येनाति तथा । लद्धसवनकिच्चवोहारेन विज्ञाणसङ्घातेन वसेन सामत्थियेनाति अत्थो । अयं पन सम्बन्धो- सवनकिच्चविञाणसमङ्गिना पुग्गलेन मया लद्धसवनकिच्चवोहारेन विज्ञाणवसेन करणभूतेन सुतन्ति ।
अपिच "एव"न्ति सद्दस्सत्थो अविज्जमानपञत्ति, "सुत"न्ति सदस्सत्थो विज्जमानपञत्ति, तस्मा ते तथारूपपञत्ति उपादानभूतपुग्गलब्यापारभावेनेव दस्सेन्तो आह "एवन्ति पुग्गलकिच्चनिद्देसो। सुतन्ति विज्ञाणकिच्चनिद्देसो"ति । न हि परमत्थतोयेव नियमियमाने सति पुग्गलकिच्चविचाणकिच्चवसेन अयं विभागो लब्भतीति । इमिस्सा पन योजनाय कत्तुब्यापारकरणब्यापारकत्तुनिद्देसो कतोति वेदितब्बो।
सब्बस्सापि सद्दाधिगमनीयस्स अत्थस्स पञ्जत्तिमुखेनेव पटिपज्जितब्बत्ता, सब्बासञ्च पञत्तीनं विज्जमानादिवसेन छसु पञ्जत्तिभेदेसु अन्तोगधत्ता तासु “एव"न्तिआदीनं पञ्जत्तीनं सरूपं निद्धारेत्वा दस्सेन्तो "एवन्ति चा"तिआदिमाह। तत्थ "एव''न्ति च "मे"ति च वुच्चमानस्स अत्थस्स आकारादिभूतस्स धम्मानं असल्लक्खणभावतो अविज्जमानपञत्तिभावोति आह "सच्चिकट्टपरमत्थवसेन अविज्जमानपञत्ती"ति । सच्चिकट्ठपरमत्थवसेनाति च भूतत्थउत्तमत्थवसेनाति अत्थो। इदं वुत्तं होति- यो
136
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org