________________
(१०.३०४-३०४)
दुकवण्णना
१५५
खन्धपञ्चकमेव “अत्ता''ति च “लोको''ति च गहेत्वा तं “न भविस्सती"ति गण्हनवसेन निविठ्ठा उच्छेददिट्ठीति अत्थो । तेनाह "विभवो बुच्चती"तिआदि । विभविस्सति विनस्सति उच्छिज्जतीति विभवो, उच्छेदो ।
यं न हिरीयतीति येन धम्मेन तंसम्पयुत्तधम्मसमूहो, पुग्गलो वा न हिरीयति न लज्जति, लिङ्गविपल्लासं वा कत्वा यो धम्मोति अत्थो वेदितब्बो । हिरीयितब्बेनाति उपयोगत्थे करणवचनं, हिरीयितब्बयुत्तकं कायदुच्चरितादिधम्मं न जिगुच्छतीति अत्थो । निल्लज्जताति पापस्स अजिगुच्छना। यं न ओत्तप्पतीति एत्थापि वुत्तनयेनेव अत्थो वेदितब्बो। ओत्तप्पितब्बेनाति पन हेतुअत्थे करणवचनं, ओत्तप्पितब्बयुत्तकेन ओत्तप्पस्स हेतुभूतेन कायदुच्चरितादिनाति अत्थो। हिरीयितब्बेनाति एत्थापि वा एवमेव अत्थो वेदितब्बो । अभायनकआकारोति पापतो अनुत्तासनाकारो।
"यं हिरीयती"तिआदीसु अनन्तरदुके वुत्तनयेन अत्थो वेदितब्बो। नियकज्झत्तं जातिआदिसमुट्ठानं एतिस्साति अज्झत्तसमुट्ठाना। नियकज्झत्ततो बहिभावतो बहिद्धा परसन्ताने समुट्ठानं एतिस्साति बहिद्धा समुट्ठाना। अत्ता एव अधिपति अत्ताधिपति, अज्झत्तसमुट्ठानत्ता एव अत्ताधिपतितो आगमनतो अत्ताधिपतेय्या। लोकाधिपतेय्यन्ति एत्थापि एसेव नयो । लज्जासभावसण्ठिताति पापतो जिगुच्छनरूपेन अवट्ठिता। भयसभावसण्ठितन्ति ततो उत्तासनरूपेन अवट्ठितं । अज्झत्तसमुट्टानादिता च हिरोत्तप्पानं तत्थ तत्थ पाकटभावेन वुत्ता, न पन तेसं कदाचिपि अञमञविप्पयोगतो । न हि लज्जनं निब्भयं, पापभयं वा अलज्जनं अत्थीति ।
___ दुक्खन्ति किच्छं, अनिट्ठन्ति वा अत्थो । विप्पटिकूलगाहिम्हीति धम्मानुधम्मपटिपत्तिया विलोमगाहके । तस्सा एव विपच्चनीकं दुप्पटिपत्ति सातं इष्टुं एतस्साति विपच्चनीकसातो, तस्मिं विपच्चनीकसाते। एवंभूतो च ओवादभूते सासनक्कमे ओवादके च आदरभावरहितो होतीति आह "अनादरे"ति । तस्स कम्मन्ति तस्स दुब्बचस्स पुग्गलस्स अनादरियवसेन पवत्तचेतना दोवचस्सं। तस्स भावोति तस्स यथावुत्तस्स दोवचस्सस्स अस्थिभावो दोवचस्सता, अस्थतो दोवचस्समेव । तेनेवाह “सा अत्थतो सङ्घारक्खन्धो होती"ति | चेतनाप्पधानताय हि सङ्घारक्खन्धस्स एवं वुत्तं । एतेनाकारेनाति अप्पदक्खिणग्गाहिताकारेन । अस्सद्धियदुस्सील्यादिपापधम्मयोगतो पुग्गला पापा नाम होन्तीति दस्सेतुं "ये ते पुग्गला अस्सद्धा"तिआदि वुत्तं । याय चेतनाय पुग्गलो पापसम्पवको नाम होति, सा चेतना
155
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org