Page Text
________________
१५४
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(१०.३०४-३०४)
मग्गफलादिके। कामं केसुचि रूपधम्मेसुपि आरम्मणाधिपतिभावो लब्भतेव, निब्बाने पनेस सातिसयो तस्स अच्चन्तसन्तपणीतताकप्पभावतोति तदेव आरम्मणाधिपतिपच्चयताय "अत्तनि नामेतीति वुत्तं । तथा हि अरिया सकलम्पि दिवसभागं तं आरब्भ वीतिनामेन्तापि तित्तिं न गच्छन्ति ।
"रुप्पनटेना"ति एतेन रुप्पतीति रूपन्ति दस्सेति । तत्थ सीतादिविरोधिपच्चयसन्निपाते विसदिसुप्पत्ति रुप्पनं। ननु च अरूपधम्मानम्पि विरोधिपच्चयसमागमे विसदिसुप्पत्ति लब्भतीति ? सच्चं लब्भति, न पन विभूततरं । विभूततरव्हेत्थ रुप्पनं अधिप्पेतं सीतादिग्गहणतो। वुत्तज्हेतं “रुप्पतीति खो भिक्खवे तस्मा 'रूप'न्ति वुच्चति । केन रुप्पति ? सीतेनपि रुप्पति, उण्हेनपि रुप्पती"तिआदि (सं० नि० २.३.७९) । यदि एवं कथं ब्रह्मलोके रूपसमझाति ? तत्थापि तंसभावानतिवत्तनतो . होतियेव रूपसमा । अनुग्गाहकपच्चयवसेन वा विसदिसपच्चयसन्निपातेति एवमत्थो वेदितब्बो । “यो अत्तनो सन्ताने विज्जमानस्सयेव विसदिसुप्पत्तिहेतुभावो, तं रुप्पन"न्ति अर्छ । इमस्मिं पक्खे रूपयति विकारमापादेतीति रूपं। “सङ्घट्टनेन विकारापत्तियं रुप्पन-सद्दो निरुळहो''ति केचि । एतस्मिं पक्खे अरूपधम्मेसु रूपसमझाय पसङ्गो एव नत्थि सङ्घटनाभावतो । “पटिघतो रुप्पन"न्ति अपरे । "तस्साति रूपस्सा''ति वदन्ति, नामरूपस्साति पन युत्तं । यथा हि रूपस्स, एवं नामस्सापि वेदनाक्खन्धादिवसेन, मदनिम्मदनादिवसेन च वित्थारकथा विसुद्धिमग्गे (विसुद्धि० २.४५६) वुत्ता एवाति । इति अयं दुको कुसलत्तिकेन सङ्गहिते सभावधम्मे परिग्गहेत्वा पवत्तोति ।
अविज्जाति अविन्दियं “अत्ता, जीवो, इत्थी, पुरिसो"ति एवमादिकं विन्दतीति अविज्जा। विन्दियं “दुक्खं, समुदयो'"ति एवमादिकं न विन्दतीति अविज्जा। सब्बम्पि धम्मजातं अविदितकरणद्वैन अविज्जा। अन्तरहिते संसारे सत्ते जवापेतीति अविज्जा । अत्थतो पन सा दुक्खादीनं चतुन्नं सच्चानं सभावच्छादको सम्मोहो होतीति आह “दुक्खादीसु अज्ञाण"न्ति । भवपत्थना नाम कामभवादीनं पत्थनावसेन पवत्ततण्हा । तेनाह “यो भवेसु भवच्छन्दो"तिआदि । इति “अयं दुको वट्टमूलसमुदाचारदस्सनत्थं गहितो।।
भवदिट्ठीति खन्धपञ्चकं “अत्ता च लोको चा"ति गाहेत्वा तं "भविस्सती"ति गण्हनवसेन निविठ्ठा सस्सतदिट्ठीति अत्थो । तेनाह "भवो बुच्चती"तिआदि । भविस्सतीति भवो, तिट्ठति सब्बकालं अस्थीति अत्थो । सस्सतन्ति सस्सतभावो । विभवदिट्ठीति
154
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009984 |
| Book Title | Pathikvagga Tika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publisher | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 338 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Interfaith & Buddhism |
| File Size | 12 MB |