________________
१२८
दीघनिकाये पाथिकवग्गटीका
(८.२७०-२७०)
विमानेतियेव । परिचरन्तोति इन्द्रियानि परिचरन्तो । तं अतिचरति नाम तं अत्तनो गिहिनि अतिमञ्जित्वा अगणेत्वा वत्तनतो। इस्सरियवोस्सग्गेनाति एत्थ यादिसो इस्सरियवोस्सग्गो गिहिनिया अनुच्छविको, तं दस्सेन्तो "भत्तगेहे विस्सटे"ति आह । गेहे एव ठत्वा विचारेतब्बम्पि हि कसिवाणिज्जादिकम्मं कुलिस्थिया भारो न होति, सामिकस्सेव भारो, ततो आगतसापतेय्यं पन ताय सुगुत्तं कत्वा ठपेतब्बं होति । “सब्बं इस्सरियं विस्सटुं नाम होती"ति एता मञ्जन्तीति अधिप्पायो । इथियो नाम पुत्तलाभेन विय महग्घविपुलालङ्कारलाभेनपि न सन्तुस्सन्तेवाति तासं तोसनं अलङ्कारदानन्ति आह “अत्तनो विभवानुरूपेना"ति ।
कुलिस्थिया संविहितब्बकम्मन्ता नाम आहारसम्पादनविचारप्पकाराति आह "यागुभत्तपचनकालादीनी"तिआदि । सम्माननादीहि यथारहं पियवचनेहि चेव भोजनदानादीहि च पहेणकपेसनादीहि अञतो, तत्थेव वा उप्पन्नस्स पण्णाकारस्स छणदिवसादीसु पेसेतब्बपियभण्डेहि च सङ्गहितपरिजना। गेहसामिनिया अन्तोगेहजनो निच्चं सङ्गहितो एवाति वुत्तं "इध परिजनो नाम...पे०... आतिजनो"ति। आभतधनन्ति बाहिरतो अन्तोगेहं पवेसितधनं । गिहिनिया नाम पठमं आहारसम्पादने कोसल्लं इच्छितब्, तत्थ च युत्तपयुत्तता, ततो सामिकस्स इथिजनायत्तेसु किच्चाकिच्चेसु, ततो पुत्तानं परिजनस्स कातब्बकिच्चेसूति आह “यागुभत्तसम्पादनादीसू"तिआदि । “निक्कोसज्जा''ति वत्वा तमेव निक्कोसज्जतं ब्यतिरेकतो, अन्वयतो च विभावेतुं “यथा"तिआदि वृत्तं । इधाति इमस्मिं ततियदिसावारे । पुरिमनयेनेवाति पठमदिसावारे वुत्तनयेनेव । इति भगवा “पच्छिमा दिसा पुत्तदारा''ति उद्दिसित्वापि दारवसेनेव पच्छिमं दिसं विस्सज्जेसि, न पुत्तवसेन । कस्मा ? पुत्ता हि दारककाले अत्तनो मातु अनुग्गण्हनेनेव अनुग्गहिता होन्ति अनुकम्पिता, विश्रुतं पत्तकाले पन यथा तेपि तदा अनुग्गहेतब्बा, स्वायं विधि “पापा निवारेन्ती"तिआदिना पठमदिसावारे दस्सितो एवाति किं पुन विस्सज्जनेनाति । दानादिसङ्गहवत्थूसु यं वत्तब्बं, तं हेट्ठा वुत्तमेवाति।।
२७०. चत्तारिपि ठानानि लकृित्वा पञ्चममेव ठानं विवरितुं "अविसंवादनताया"तिआदि वुत्तं । तत्थ यस्स यस्स नामं गण्हातीति सहायो अत्थिकभावेन यस्स यस्स वत्थुनो नाम कथेति । अविसंवादेत्वाति एत्थ दुविधं अविसंवादनं वाचाय, पयोगेन चाति तं दुविधम्पि दस्सेतुं "इदम्पी"तिआदि वुत्तं । “दानेना"ति च इदं निदस्सनमत्तं दट्ठब् इतरसङ्गहवत्थुवसेनपि अविसंवादेत्वा सङ्गण्हनस्स लब्भनतो,
128
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org