Page Text
________________
४८
दीघनिकाये महावग्गटीका
(१.६३-६३)
अविज्जासमुदयाति अविज्जाय उप्पादा, अस्थिभावाति अत्थो । निरोधनिरोधी हि उप्पादो अत्थिभाववाचकोपि होति, तस्मा पुरिमभवसिद्धाय अविज्जाय सति इमस्मिं भवे रूपसमुदयो, रूपस्स उप्पादो होतीति अत्थो । “तहासमुदया"तिआदीसुपि एसेव नयो । आहारसमुदयाति एत्थ पन पवत्तिपच्चयेसु कबळीकाराहारस्स बलवताय सो एव गहितो । तस्मिं पन गहिते पवत्तिपच्चयतासामओन उतुचित्तानि गहितानेव होन्तीति चतुसमुठ्ठानिकरूपस्स पच्चयतो उदयदस्सनं विभावितमेवाति दट्टब्बं । "निब्बत्तिलक्खण"न्तिआदिना कालवसेन उदयदस्सनमाह । तत्थ निब्बत्तिलक्खणन्ति रूपस्स उप्पादसङ्खातं सङ्खतलक्खणं । पस्सन्तोपीति न केवलं पच्चयसमुदयमेव, अथ खो खणतो उदयं पस्सन्तोपि । अद्धावसेन हि पठमं उदयं पस्सित्वा ठितो पुन सन्ततिवसेन दिस्वा अनुक्कमेन खणवसेन पस्सति । अविज्जानिरोधा रूपनिरोधोति अग्गमग्गेन अविज्जाय अनुप्पादनिरोधतो अनागतस्स रूपस्स अनुप्पादनिरोधो होति पच्चयाभावे अभावतो । तहानिरोधा कम्मनिरोधोति एत्थापि एसेव नयो। आहारनिरोधाति पवत्तिपच्चयस्स कबळीकाराहारस्स अभावेन । रूपनिरोधोति तंसमुट्ठानरूपस्स अभावो होति। सेसं वुत्तनयमेव | "विपरिणामलक्खणन्ति भङ्गकालवसेन हेतं वयदस्सनं, तस्मा तं अद्धावसेन पठमं पस्सित्वा पुन सन्ततिवसेन दिस्वा अनुक्कमेन खणवसेन पस्सति । अयञ्च नयो पाकतिकविपस्सकवसेन वुत्तो, बोधिसत्तानं पनेतं नत्थि । एस नयो उदयदस्सनेपि ।
"इति वेदना"तिआदीसुपि हेट्ठा रूपे वुत्तनयानुसारेन अत्थो वेदितब्बो। तेनाह "अयं वेदना, एत्तका वेदना"तिआदि । तत्थ वेदयित...पे०... सभावन्ति एत्थ "वेदयितसभावं...पे०... विजाननसभाव"न्ति पच्चेकं सभाव- सद्दो योजेतब्बो । वेदयितसभावन्ति अनुभवनसभावं । सञ्जाननसभावन्ति “नीलं पीत''न्तिआदिना आरम्मणस्स सल्लक्खणसभावं । अभिसङ्घरणसभावन्ति आयूहनसभावं । विजाननसभावन्ति आरम्मणस्स उपलद्धिसभावं । सुखादीति , आदि-सद्देन दुक्खसोमनस्सदोमनस्सुपेक्खावेदनानं सङ्गहो रूपसज्ञादीति आदि-सद्देन सद्दसञ्जादीनं, फस्सादीति आदि-सद्देन चेतना वितक्कादीनं चक्खुविज्ञाणादीनन्ति आदि-सद्देन सब्बेसं लोकियविाणानं सङ्गहो । यथा च विज्ञाणे, एस नयो वेदनादीसुपि। तेसन्ति “समुदयो'"ति वुत्तधम्मानं | तीसु खन्धेसूति वेदनासआसङ्घारक्खन्धेसु । “फुट्ठो वेदेति, फुट्ठो सञ्जानाति, फुट्ठो चेतेती"ति (सं० नि० २.४.९३) वचनतो "फस्ससमुदया"ति वत्तब्बं । "नामरूपपच्चयापि विज्ञाण"न्ति (विभं० २४६; दी० नि० २.९७) वचनतो विज्ञाणक्खन्धे “नामरूपसमुदया"ति वत्तब्बं । तेसं
48
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009983 |
| Book Title | Mahavagga Tika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publisher | Vipassana Research Institute Igatpuri |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 410 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Interfaith & Buddhism |
| File Size | 15 MB |