________________
(१.५७-५७)
बोधिसत्तअभिनिवेसवण्णना
विसाखपुण्णम सन्धाय “एकरत्तिवासं उपगतस्सा''ति वुत्तं । रहोगतस्साति रहो जनविवित्तं ठानं उपगतस्स, तेन गणसङ्गणिकाभावेन महासत्तस्स कायविवेकमाह । पटिसल्लीनस्साति नानारम्मणचारतो चित्तस्स निवत्तिया पति सम्मदेव निलीनस्स तत्थ अविसटचित्तस्स, तेन चित्तसङ्गणिकाभावेनस्स पुब्बभागियं चित्तविवेकमाह | दुक्खन्ति जातिआदिमूलकं दुक्खं । कामं चुतूपपातापि जातिमरणानि एव, मरणजातियोव "जायति मीयती"ति पन वत्वा "चवति उपपज्जती"ति वचनं न एकभवपरियापन्नानं नेसं गहणं, अथ खो नानाभवपरियापन्नानं एकज्झं गहणन्ति दस्सेन्तो आह "इदं द्वयं...पे०... वुत्त"न्ति । कस्मा पन लोकस्स किच्छापत्तिपरिवितक्कने “जरामरणस्सा"ति जरामरणवसेन नियमनं कतन्ति आह “यस्मा''तिआदि। जरामरणमेव उपट्ठाति आदितोति अधिप्पायो । अभिनिविट्ठस्साति आरद्धस्स । पटिच्चसमुप्पादमुखेन विपस्सनारम्भे तस्स जरामरणतो पट्ठाय अभिनिवेसो अग्गतो याव मूलं ओतरणं वियाति आह "भवग्गतो ओतरन्तस्स विया"ति ।
उपायमनसिकाराति उपायेन मनसिकरणतो मनसिकारस्स पवत्तनतो। इदानि तं उपायमनसिकारपरियायं योनिसोमनसिकारं सरूपतो, पवत्तिआकारतो च दस्सेतुं "अनिच्चादीनि ही"तिआदि वुत्तं। योनिसोमनसिकारो नाम होतीति याथावतो मनसिकारभावतो। अनिच्चादीनीति आदि-सद्देन दुक्खानत्तअसुभादीनं गहणं । अयन्ति "एतदहोसी''ति एवं वुत्तो “किम्हि नु खो सती''तिआदिनयप्पवत्तो मनसिकारो। तेसं अञतरोति तेसु अनिच्चादिमनसिकारेसु अञतरो एको। को पन सोति ? अनिच्चमनसिकारोव, तत्थ कारणमाह "उदयब्बयानुपस्सनावसेन पवत्तत्ता"ति । यहि उप्पज्जति चेव चवति च, तं अनिच्चं उदयवयपरिच्छिन्नत्ता अद्धवन्ति कत्वा । तस्स पन तब्भावदस्सनं याथावमनसिकारताय योनिसोमनसिकारो । इतो योनिसोमनसिकाराति हेतुम्हि निस्सक्कवचनन्ति तस्स इमिना "उपायमनसिकारेना"ति हेतुम्हि करणवचनेन अस्थमाह । समागमो अहोसीति याथावतो पटिविज्झनवसेन सङ्गमो अहोसि । किं पन तन्ति किं पन तं जरामरणकारणन्ति आह "जाती"ति । “जातिया खो''तिआदीसु अयं सोपत्थोकिम्हि नु खो सति जरामरणं होति, किं पच्चया जरामरण''न्ति जरामरणकारणं परिग्गण्हन्तस्स बोधिसत्तस्स “यस्मिं सति यं होति, असति च न होति, तं तस्स कारण"न्ति एवं अव्यभिचारिकारणपरिग्गण्हने “जातिया खो सति जरामरणं होति, जातिपच्चया जरामरण"न्ति या जरामरणस्स कारणपरिग्गाहिका पञ्जा उप्पज्जति, ताय उप्पज्जन्तिया समागमो अहोसीति । सब्बपदानीति "किम्हि नु खो सति जाति होती''तिआदिना आगतानि जातिआदीनि विज्ञाणपरियोसानानि नव पदानि ।
43
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org