________________
(९.३८५-३८५)
बोज्झङ्गपब्बवण्णना
३०९
असाधारणं जीविकादुक्खं अट्ठमं संवेगवत्थु गहितन्ति दट्टब्बं । अयं वुच्चति समये सम्पहंसनाति अयं भावनाचित्तस्स सम्पहंसितब्बसमये वुत्तनयेन संवेगजननवसेन चेव पसादुप्पादनवसेन च सम्मदेव पहंसना, संवेगजननपुब्बकपसादुप्पादनेन तोसनाति अत्थो ।
सम्मापटिपत्तिं आगम्माति लीनुद्धच्चविरहेन, समथवीथिपटिपत्तिया च सम्मा अविसमं सम्मदेव भावनापटिपत्तिं आगम्म । “अलीन"न्तिआदीसु कोसज्जपक्खिकानं धम्मानं अनधिमत्तताय अलीनं, उद्धच्चपक्खिकानं अनधिमत्तताय अनुद्धतं, पञापयोगसम्पत्तिया, उपसमसुखाधिगमेन च अनिरस्सादं, ततो एव आरम्मणे समप्पवत्तं समथवीथिपटिपत्रं । तत्थ अलीनताय पग्गहे, अनुद्धतताय निग्गहे, अनिरस्सादताय सम्पहंसने न ब्यापारं आपज्जति । अलीनानुद्धतता हि आरम्मणे समप्पवत्तं, अनिरस्सादताय समथवीथिपटिपन्नं, समप्पवत्तिया वा अलीनं अनुद्धतं । समथवीथिपटिपत्तिया अनिरस्सादन्ति दट्ठब्बं । अयं वुच्चति समये अज्झुपेक्खनताति अयं अज्झुपेक्खितब्बसमये भावनाचित्तस्स पग्गहनिग्गहसम्पहंसनेसु अब्यावटतासङ्घातं पटिपक्खं अभिभुय्य पेक्खना वुच्चति । पटिपक्खविक्खम्भनतो, विपस्सनाय अधिट्ठानभावूपगमनतो च उपचारज्झानम्पि समाधान किच्चनिप्फत्तिया पुग्गलस्स समाहितभावसाधनं एवाति तत्थ समधुरभावेनाह "उपचारं वा अप्पनं वा"ति ।
उपेक्खासम्बोज्झङ्गहानीया धम्माति एत्थ यं वत्तबं, तं हेट्ठा वुत्तनयानुसारेन वेदितब्बं । अनुरोधविरोधविप्पहानवसेन मज्झत्तभावो उपेक्खासम्बोज्झङ्गस्स कारणं तस्मिं सति सिज्झनतो, असति च असिज्झनतो । सो च मज्झत्तभावो विसयवसेन दुविधोति आह "सत्तमज्झत्तता सङ्घारमज्झत्तता"ति । तदुभये च विरुज्झनं पस्सद्धिसम्बोज्झङ्गभावनाय एव दूरीकतन्ति अनुरुज्झनस्सेव पहानविधिं दस्सेतुं “सत्तमज्झत्तता''तिआदि वुत्तं । तेनाह "सत्तसङ्घारकेलायनपुग्गलपरिवज्जनता"ति । उपेक्खाय हि विसेसतो रागो पटिपक्खो। तथा चाह “उपेक्खा रागबहुलस्स विसुद्धिमग्गो''ति (विसुद्धि० १.२६७)। बीहाकारेहीति कम्मस्सकतापच्चवेक्खणं, अत्तसुञतापच्चवेक्खणन्ति इमेहि द्वीहि कारणेहि । द्वीहेवाति अवधारणं सङ्ख्यासमानतादस्सनत्थं । सङ्ख्या एवेत्थ समाना, न सङ्ख्येय्यं सब्बथा समानन्ति । अस्सामिकभावो अनत्तनियता। सति हि अत्तनि तस्स किञ्चनभावेन चीवरं, अजं वा किञ्चि अत्तनियं नाम सिया, सो पन कोचि नत्थेवाति अधिप्पायो। अनद्धनियन्ति न अद्धानक्खमं न चिरट्ठायि, इत्तरं अनिच्चन्ति अत्थो । तावकालिकन्ति तस्सेव वेवचनं ।
ममायतीति ममत्तं करोति “ममा"ति तण्हाय परिग्गय्ह तिट्ठति |
309
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org