________________
२७२
दीघनिकाये महावग्गटीका
(९.३७३-३७३)
पजहती"ति (पटि० म० ३.३५) वुत्तो। एत्थ च “अनिच्चतो एव अनुपस्सती''ति एव-कारो लुत्तनिद्दिट्ठोति तेन निवत्तितमत्थं दस्सेतुं “नो निच्चतो"ति वुत्तं । न चेत्थ दुक्खतो अनुपस्सनादिनिवत्तनं आसङ्कितब्बं पटियोगीनिवत्तनपरत्ता एव-कारस्स, उपरि देसनारुळहत्ता च तासं । “दुक्खतो अनुपस्सती"तिआदीसुपि एसेव नयो। अयं पन विसेसो - अनिच्चस्स दुक्खत्ता तमेव च कायं दुक्खतो अनुपस्सति, दुक्खस्स अनत्तत्ता अनत्ततो अनुपस्सति । यस्मा पन यं अनिच्चं दुक्खं अनत्ता, न तं अभिनन्दितब्बं, यञ्च न अभिनन्दितब्बं, न तत्थ रजितब्बं, तस्मा वुत्तं "निबिन्दति, नो नन्दति। विरज्जति, नो रज्जती"ति | सो एवं अरज्जन्तो रागं निरोधेति, नो समुदेति समुदयं न करोतीति अत्थो । एवं पटिपन्नो च पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अयहि अनिच्चादिअनुपस्सना तदङ्गवसेन सद्धिं कायं तन्निस्सयखन्धाभिसङ्घारेहि किलेसानं परिच्चजनतो, सङ्घतदोसदस्सनेन तब्बिपरीते निब्बाने तन्निन्नताय पक्खन्दनतो “परिच्चागपटिनिस्सग्गो चेव पक्खन्दनपटिनिस्सग्गो चा''ति वुच्चति, तस्मा ताय समन्नागतो भिक्खु वुत्तनयेन किलेसे परिच्चजति, निब्बाने च पक्खन्दति, तथाभूतो च निब्बत्तनवसेन किलेसे न आदियति, नापि अदोसदस्सितावसेन सङ्घतारम्मणं, तेन वुत्तं “पटिनिस्सज्जति, नो आदिंयतीति | इदानिस्स ताहि अनुपस्सनाहि येसं धम्मानं पहानं होति, तं दस्सेतुं “अनिच्चतो अनुपस्सन्तो निच्चसञ्ज पजहती"तिआदि वुत्तं । तत्थ निच्चसञ्जन्ति “सङ्खारा निच्चा"ति एवं पवत्तं विपरीतसझं। दिट्ठिचित्तविपल्लासप्पहानमुखेनेव सभाविपल्लासप्पहानन्ति साग्गहणं, सासीसेन वा तेसम्पि गहणं दट्ठब्बं । नन्दिन्ति सप्पीतिकतण्हं। सेसं वुत्तनयमेव ।
"विहरती"ति इमिना कायानुपस्सनासमङ्गिनो इरियापथविहारो वुत्तोति आह "इरियती"ति, इरियापथं पवत्तेतीति अत्थो। आरम्मणकरणवसेन अभिब्यापनतो "तीसु भवेसू"ति वुत्तं, उप्पज्जनवसेन पन किलेसा परित्तभूमका एवाति । यदिपि किलेसानं पहानं आतापनन्ति तं सम्मादिट्ठिआदीनम्पि अत्थेव, आतप्प-सद्दो विय पन आतापसद्दो वीरियेयेव निरुळ्होति वुत्तं “वीरियस्सेतं नाम"न्ति । अथ वा पटिपक्खप्पहाने सम्पयुत्तधम्मानं अब्भुस्सहनवसेन पवत्तमानस्स वीरियस्स सातिसयं तदातापनन्ति वीरियमेव तथा वुच्चति, न अञ्चे धम्मा। आतापीति चायमीकारो पसंसाय, अतिसयस्स वा दीपकोति आतापीगहणेन सम्मप्पधानसमङ्गितं दस्सेति । सम्मा, समन्ततो, सामञ्च पजानन्तो सम्पजानो, असम्मिस्सतो ववत्थाने अञधम्मानुपस्सिताभावेन सम्मा अविपरीतं, सब्बाकारपजाननेन समन्ततो, उपरूपरि विसेसावहभावेन पवत्तिया सामं पजानन्तोति
272
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org