________________
(८.३६३-३६३)
महासिवत्थेरवत्थुवण्णना
२४९
एवरूपाति या अकुसलानं पहानाय, कुसलानञ्च अभिबुद्धिया संवत्तति, एवरूपा, सा पन पब्बज्जादिवसेन पवत्तिया नेक्खम्मूपसहिताति आह “नेक्खम्मसिता"ति । इदानि तं पाळिवसेन दस्सेतुं "तत्थ कतमा"तिआदि वुत्तं, तस्सत्थो हेट्ठा वुत्तनयानुसारेन वेदितब्बो । रूपं सा अतिवत्ततीति रूपस्मिं सम्मदेव आदीनवदस्सनतो। रूपनियाताति किलेसेहि अनभिभवनीयतो। इटेति सभावतो, सङ्कप्पतो च इट्टे आरम्मणे । अरज्जन्तस्साति न रज्जन्तस्स रागं अनुप्पादेन्तस्स । अनिटे अदुस्सन्तस्साति एत्थ वुत्तनयेन अत्थो वेदितब्बो। समं सम्मा योनिसो न पेक्खनं असमपेक्खनं, तं पन इट्ठानिट्ठमज्झत्ते विय इहानिद्वेसुपि बालस्स होतीति "इट्ठानिट्ठमज्झत्ते"ति अवत्वा "असमपेक्खनेन असम्मुव्हन्तस्सा"ति वुत्तं, तिविधेपि आरम्मणे असमपेक्खनवसेन मुव्हन्तस्साति अत्थो । विपस्सनाञाणसम्पयुत्ता उपेक्खा। नेक्खम्मसिता उपेक्खा वेदनासभागाति उदासिनाकारेन पवत्तिया, उपेक्खा वेदनाय च सभागा | एत्थ उपेक्खा वाति एत्थ एतस्मिं उपेक्खानिद्देसे “उपेक्खा''ति गहिता एव । तस्माति तत्रमज्झत्तुपेक्खायपि इध उपेक्खाग्गहणेन गहितत्ता। तहि सन्धाय “पठमदुतियततियचतुत्थज्झानवसेन उप्पज्जनकउपेक्खा"ति वुत्तं ।
तायपि नेक्खम्मसितउपेक्खायाति निद्धारणे भुम्मं । “यं नेक्खम्मवसेना"तिआदि हेट्ठा वुत्तनयत्ता उत्ता नत्थमेव ।
३६३. यदि सक्कस्स तदा सोतापत्तिफलपत्तियाव उपनिस्सयो, अथ कस्मा भगवा याव अरहत्तं देसनं वड्डेसीति आह "बुद्धानही"तिआदि । तरुणसक्कोति अभिनवो अधुना पातुभूतो सक्को। सम्पति पातुभावहि सन्धाय "तरुणसक्को"ति वुत्तं, न तस्स कुमारता, वुद्धता वा अत्थि । गतागतवानन्ति गमनागमनकारणं । न पायति न उपलब्भति। गब्भसेय्यकानहि चवन्तानं कम्मजरूपं विगच्छति अनुदेव चित्तजं, आहारजञ्च पच्चयाभावतो, उतुजं पन सुचिरम्पि कालं पवेणिं घट्टेन्तं भस्सन्तं वा सोसन्तं वा किलेसन्तं वा विठ्ठतं वा होति, न एवं देवानं । तेसहि ओपपातिकत्ता कम्मजरूपे अन्तरधायन्ते सेसतिसन्ततिरूपम्पि तेन सद्धिं अन्तरधायति । तेनाह "दीपसिखागमनं विय होती"ति । सेसदेवता न जानिंसु पुनपि सक्कत्तभावेन तस्मिंयेव ठाने निब्बत्तत्ता। तीसु ठानेसूति सोमनस्सदोमनस्सउपेक्खाविस्सज्जनावसानट्ठानेसु । निब्बत्तितफलमेवाति सप्पिम्हा सप्पिमण्डो विय आगमनीयपटिपदाय निब्बत्तितफलभूतं लोकुत्तरमग्गफलमेव कथितं। सकुणिकाय विय किञ्चि गहूपगं उप्पतित्वा उड्डत्वा उल्लङ्घित्वा। अस्साति मग्गफलसञितस्स अरियस्स धम्मस्स ।
249
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org