________________
दीघनिकाये महावग्गटीका
(१.१-१)
मण्डलसण्ठाना माळसङ्केपेन कता निसीदनसाला "मण्डलमाळ"न्ति अधिप्पेताति आह "निसीदनसालाया"ति । पुब्बेनिवासपटिसंयुत्ताति एत्थ पुब्ब-सद्दो अतीतविसयो, निवास-सद्दो कम्मसाधनो, खन्धविनिमुत्तो च निवसितधम्मो नत्थि, खन्धा च सन्तानवसेनेव पवत्तन्तीति आह "पुब्बेनिवुत्थक्खन्धसन्तानसङ्खातेन पुब्बेनिवासेना"ति । योजेत्वाति विसयभावेन योजेत्वा । पवत्तिताति कथिता | धम्मूपसंहितत्ता धम्मतो अनपेताति धम्मी। तेनाह "धम्मसंयुत्ता"ति ।
उदपादीति पदुद्धारो, तस्स उप्पन्ना जाताति इमिना सम्बन्धो । तं पनस्सा उप्पन्नाकारं पाळियं सङ्खपतोव दस्सितं, वित्थारतो दस्सेतुं "अहो अच्छरिय"न्तिआदि आरद्धं । तत्थ के अनुस्सरन्ति, के नानुस्सरन्तीति पदद्वये पठमयेव सप्पपञ्चनं, न इतरन्ति तदेव पुग्गलभेदतो, कालविभागतो, अनुस्सरणाकारतो, ओपम्मतो निद्दिसन्तेन "तित्थिया अनुस्सरन्ती"तिआदि वुत्तं । अग्गप्पत्तकम्मवादिनोति सिखाप्पत्तकम्मवादिनो “अस्थि कम्म अस्थि कम्मविपाको''ति (पटि० म० १.२३४) एवं कम्मस्सकताजाणे ठिता तापसपरिब्बाजका । चत्तालीसंयेव कप्पे अनुस्सरन्तीति ब्रह्मजालादीसु (दी० नि० १.३३) भगवता तथा परिच्छिज्ज वुत्तत्ता । ततो परं न अनुस्सरन्तीति तथावचनञ्च दिट्ठिगतोपट्टकस्स तेसं आणस्स परिदुब्बलभावतो।
सावकाति महासावका तेसहि कप्पसतसहस्सं पुब्बाभिनीहारो । पकतिसावका पन ततो ऊनकमेव अनुस्सरन्ति । यस्मा “कप्पानं लक्खाधिकं एकं, द्वे च असङ्ख्येय्यानी"ति कालवसेन एवं परिमाणो यथाक्कमं अग्गसावकपच्चेकबुद्धानं पुञञाणाभिनीहारो, सावकबोधिपच्चेकबोधिपारमितासम्भरणञ्च, तस्मा वुत्तं "द्वे अग्गसावका...पे०... कप्पसतसहस्सञ्चा"ति । यदि बोधिसम्भारसम्भरणकालपरिच्छिन्नो तेसं तेसं अरियानं अभिजात्राणविभवो, एवं सन्ते बुद्धानम्पिस्स सपरिच्छेदता आपन्नाति चोदनं सन्धायाह "बुद्धानं पन एत्तकन्ति परिच्छेदो नत्थि, यावतकं आकङ्घन्ति, तावतकं अनुस्सरन्ती"ति "यावतकं नेय्यं, तावतकं आणन्ति (महानि० १५६; चूळनि० ८५; पटि० म० ३, ५) वचनतो। सब्ब ताणस्स विय हि बुद्धानं अभिञाआणानम्पि सविसये परिच्छेदो नाम नत्थि, तस्मा यं यं ज्ञातुं इच्छन्ति, ते तं तं जानन्ति एव । अथ वा सतिपि कालपरिच्छेदे करुणूपायकोसल्लपरिग्गहादिना सातिसयत्ता महाबोधिसम्भारानं पञापारमिताय पवत्तिआनुभावस्स परिच्छेदो नाम नत्थि, कुतो तन्निमित्तकानं अभिज्ञाञआणानन्ति वुत्तं "बुद्धानं...पे०... नत्थी'ति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org