________________
(२.११५-११५)
पटिच्चसमुप्पादवण्णना
तानि च यथाक्कम पठमादिवयवसेन होन्तीति वुत्तं “पठमवयवसेना"तिआदि । वा-सद्दो अनियमत्थो, तेन वस्ससहस्सद्वयादीनं सङ्गहो दट्टब्बो ।
विज्ञाणमेवाति नियमवचनं, इतो बाहिरकप्पितस्स अत्तनो, इस्सरादीनञ्च पटिक्खेपपदं, न अविज्जादिफस्सादिपटिक्खेपपदं पटियोगीनिवत्तनपदत्ता अवधारणस्स । तेनाह "एसेव हेतू'तिआदि । अयञ्च नयो हेट्ठापि सब्बपदेसु यथारहं वत्तब्बो । इदानि विाणमेव नामरूपस्स पधानकारणन्ति इममत्थं ओपम्मवसेन विभावेतुं “यथा ही"तिआदि वुत्तं । पच्चेकं विय समुदितस्सापि नामरूपस्स विज्ञाणेन विना अत्तकिच्चासमत्थतं दस्सेतुं "त्वं नामरूपं नामा"ति एकज्झं गहणं। पुरेचारिकेति पुब्बङ्गमेव । विज्ञाणज्हि सहजातधम्मानं पुब्बङ्गमं । तेनाह भगवा “मनोपुब्बङ्गमा धम्मा'ति । (ध० प० १, नेत्ति० ९०, ९२; पेटको० १३, ८३) बहुधाति अनेकप्पकारेन पच्चयो होति।
कथं ? विपाकनामस्स हि पटिसन्धियं अनं वा विचाणं सहजातअञमञनिस्सयविपाकआहारइन्द्रियसम्पयुत्तअस्थिअविगतपच्चयेहि नवधा पच्चयो होति। वत्थुरूपस्स पटिसन्धियं सहजातअञमनिस्सयविपाकआहारइन्द्रियविप्पयुत्तअथिअविगतपच्चयेहि नवधा पच्चयो होति । ठपेत्वा पन वत्थरूपं सेसरूपस्स इमेस नवस अञमञ्जपच्चयं अपनेत्वा सेसेहि अट्ठहि पच्चयेहि पच्चयो होति । अभिसङ्खारविज्ञाणं पन असञ्जसत्तरूपस्स, पञ्चवोकारे वा कम्मजस्स सुत्तन्तिकपरियायतो उपनिस्सयवसेन एकधाव पच्चयो होति । अवसेसहि पठमभवङ्गतो पभुति सब्बम्पि विणं तस्स नामरूपस्स यथारहं पच्चयो होतीति वेदितब्बं । अयमेत्थ सोपो, वित्थारतो पन पच्चयनये दस्सियमाने सब्बापि महापकरणकथा आनेतब्बा होतीति न वित्थारिता। कथं पनेतं पच्चेतब्बं “पटिसन्धिनामरूपं विज्ञआणपच्चया होती"ति ? सुत्ततो, युत्तितो च । पाळियहि “चित्तानुपरिवत्तिनो धम्मा''तिआदिना (ध० स० मातिका ६२) नयेन बहुधा वेदनादीनं विज्ञाणपच्चयता आगता। युत्तितो पन इध चित्तजेन रूपेन दिढेन अदिट्ठस्सापि रूपस्स विज्ञाणं पच्चयो होतीति विज्ञायति । चित्तेहि पसन्ने, अप्पसन्ने वा तदनुरूपानि रूपानि उप्पज्जमानानि दिट्ठानि, दिवेन च अदिट्टस्स अनुमानं होतीति । इमिना इध “दितुन चित्तजरूपेन अदिट्ठस्सापि पटिसन्धिरूपस्स विजाणं पच्चयो होती"ति पच्चेतब्बमेतं । कम्मसमुट्ठानस्सापि हि रूपस्स चित्तसमुट्ठानस्स विय विज्ञाणपच्चयता पट्ठाने आगताति ।
93
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org