________________
दीघनिकाये पाथिकवग्गट्ठकथा
(४.११६-११६)
पुत्तप्पटिलाभत्थाय आवाहविवाहवसेन कुलं आनीता ब्राह्मणियो दिस्सन्ति । ता खो पनेता अपरेन समयेन उतुनियोपि होन्ति, सञ्जातपुप्फाति अत्थो । गन्भिनियोति सञ्जातगब्भा । विजायमानाति पुत्तधीतरो जनयमाना। पायमानाति दारके थकं पायन्तियो । योनिजाव समानाति ब्राह्मणीनं पस्तावमग्गेन जाता समाना। एवमाहंसूति एवं वदन्ति । कथं ? "ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो...पे०... ब्रह्मदायादा"ति । यदि पन नेसं तं सच्चवचनं सिया, ब्राह्मणीनं कुच्छि महाब्रह्मस्स उरो भवेय्य, ब्राह्मणीनं पस्सावमग्गो महाब्रह्मनो मुखं भवेय्य, न खो पनेतं एवं दह्रब् । तेनाह "ते च ब्रह्मेनञ्चेव अब्भाचिक्खन्ती"तिआदि ।
चतुवण्णसुद्धिवण्णना एत्तावता "मयं महाब्रह्मनो उरे वसित्वा मुखतो निक्खन्ताति वत्तुं मा लभन्तू"ति इमं मुखच्छेदकवादं वत्वा पुन चत्तारोपि वण्णा कुसले धम्मे समादाय वत्तन्ताव सुज्झन्तीति दस्सनत्थं चत्तारोमे, वासेटु, वण्णातिआदिमाह । अकुसलसङ्घाताति अकुसलाति सङ्खाता अकुसलकोट्ठासभूता वा। एस नयो सब्बत्थ । न अलमरियाति अरियभावे असमत्था । कण्हाति पकतिकाळका । कण्हविपाकाति विपाकोपि नेसं कण्हो दुक्खोति अत्थो । खत्तियेपि तेति खत्तियम्हिपि ते । एकच्चेति एकस्मिं । एस नयो सब्बत्थ ।
सुक्काति निक्किलेसभावेन पण्डरा । सुक्कविपाकाति विपाकोपि नेसं सुक्को सुखोति अत्थो ।
११६. उभयवोकिण्णेसु वत्तमानेसूति उभयेसु वोकिण्णेसु मिस्सीभूतेसु हुत्वा वत्तमानेसु । कतमेसु उभयेसूति ? कण्हसुक्केसु धम्मेसु वि गरहितेसु चेव विझुप्पसत्थेसु च । यदेत्थ ब्राह्मणा एवमाहंसूति एत्थ एतेसु कण्हसुक्कधम्मेसु वत्तमानापि ब्राह्मणा यदेतं एवं वदन्ति "ब्राह्मणोव सेट्ठो वण्णो'"तिआदि । तं नेसं विजू नानुजानन्तीति ये लोके पण्डिता, ते नानुमोदन्ति, न पसंसन्तीति अत्थो। तं किस्स हेतु ? इमेसव्हि वासेट्ठातिआदिम्हि अयं स पत्थो । यं वुत्तं नानुजानन्तीति, तं कस्माति चे? यस्मा इमेसं चतवं वपणानं यो भिक्ख अरह...पे... सम्पदा विमुत्तो, सो तेस अग्गमक्खायति, ते च न एवरूपा । तस्मा नेसं विजू नानुजानन्ति ।।
अरहन्तिआदिपदेसु चेत्थ किलेसानं आरकत्तादीहि कारणेहि अरहं। आसवानं खीणत्ता
42
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org