________________
२९०
दीघनिकाये महावग्गट्ठकथा
(८.३६३-३६३)
निलीनमक्खिका विय रूपादीनि अनतिवत्तमाना तत्थेव लग्गा लग्गिता हुत्वा उप्पन्ना कामगुणनिस्सिता उपेक्खा न सेवितब्बा ।
एवरूपा उपेक्खा सेवितब्बाति एवरूपा नेक्खम्मसिता उपेक्खा सेवितब्बा। नेक्खम्मसिता उपेक्खा नाम- “तत्थ कतमा छ नेक्खम्मसिता उपेक्खा ? रूपानं त्वेव अनिच्चतं विदित्वा विपरिणामविरागनिरोधं 'पुब्बे चेव रूपा एतरहि च, सब्बे ते रूपा अनिच्चा, दुक्खा, विपरिणामधम्मा'ति एवमेतं यथाभूतं सम्मप्पञाय पस्सतो उप्पज्जति उपेक्खा, या एवरूपा उपेक्खा, रूपं सा अतिवत्तति, तस्मा सा उपेक्खा नेक्खम्मसिताति वुच्चती"ति (म० नि० ३.३०८)। एवं छसु द्वारेसु इट्टानिट्ठआरम्मणे आपाथगते इटे अरज्जन्तस्स. अनिटे अदस्सन्तस्स. असमपेक्खनेन असम्मय्हन्तस्स उप्पन्ना विपस्सना आणसम्पयुत्ता उपेक्खा। अपिच वेदनासभागा तत्र मज्झत्तुपेक्खापि एत्थ उपेक्खाव । तस्मा सेवितब्बाति अयं नेक्खम्मवसेन विपस्सनावसेन अनुस्सतिट्ठानवसेन पठमदुतियततियचतुत्थज्झानवसेन च उप्पज्जनकउपेक्खा सेवितब्बा नाम ।
एत्थ यं चे सवितक्कं सविचारन्ति तायपि नेक्खम्मसितउपेक्खाय यं नेक्खम्मवसेन विपस्सनावसेन अनुस्सतिट्टानवसेन पठमज्झानवसेन च उप्पन्नं सवितक्कसविचारं उपेक्खन्ति जानेय्य । यं चे अवितक्कं अविचारन्ति यं पन दुतियज्झानादिवसेन उप्पन्नं अवितक्काविचारं उपेक्खन्ति जानेय्य । ये अवितक्के अविचारे ते पणीततरेति एतासु द्वीसु या अवितक्कअविचारा, सा पणीततराति अत्थो। इमिना किं कथितं होति ? द्विन्नं अरहत्तं कथितं । एको हि भिक्खु सवितक्कसविचारउपेक्खाय विपस्सनं पट्ठपेत्वा अयं उपेक्खा किं निस्सिताति उपधारेन्तो वत्थुनिस्सिताति पजानातीति फस्सपञ्चमके वुत्तनयेनेव अनुक्कमेन अरहत्ते पतिट्ठाति । एको अवितक्काविचाराय उपेक्खाय विपस्सनं पट्टपेत्वा वुत्तनयेनेव अरहत्ते पतिठ्ठाति । तत्थ अभिनिविट्ठउपेक्खासुपि सवितक्कसविचारतो अवितक्काविचारा पणीततरा। सवितक्कसविचारउपेक्खाविपस्सनातोपि अवितक्काविचारउपेक्खाविपस्सनापणीततरा। सवितक्कसविचारउपेक्खाफलसमापत्तितोपि अवितक्काविचारुपेक्खाफलसमापत्तियेव पणीततरा । तेनाह भगवा “ये अवितक्के अविचारे ते पणीततरे''ति ।
३६३. एवं पटिपन्नो खो, देवानमिन्द, भिक्खु पपञ्चसञआसवानिरोधसारुप्पगामिनि पटिपदं पटिपन्नो होतीति भगवा अरहत्तनिकूटेन देसनं निट्ठपेसि | सक्को पन
290
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org