________________
(२.१२८-१२८)
सत्तविज्ञआणद्वितिवण्णना
सत्तावासं भजन्ति । महासीवत्थेरो पन - "न खो पन सो सारिपुत्त सत्तावासो सुलभरूपो यो मया अनिवुत्थपुब्बो इमिना दीघेन अद्भुना अञत्र सुद्धावासेहि देवेही''ति (म० नि० १.१६०) इमिना सुत्तेन सुद्धावासापि चतुत्थविज्ञाणट्ठितिं चतुत्थसत्तावासंयेव भजन्तीति वदति, तं. अप्पटिबाहियत्ता सुत्तस्स अनुज्ञातं ।
सब्बसो रूपसज्ञानन्तिआदीनं अत्थो विसुद्धिमग्गे वुत्तो। नेवसञ्जानासज्ञायतनं पन यथेव सञ्जाय, एवं विज्ञाणस्सपि सुखुमत्ता नेव विज्ञाणं नाविज्ञाणं। तस्मा विज्ञाणहितीसु अवत्वा आयतनेसु वुत्तं ।
१२८. तत्राति तासु विज्ञाणहितीसु। तञ्च पजानातीति तञ्च विज्ञाणहितिं पजानाति । तस्सा च समुदयन्ति “अविज्जासमुदया रूपसमुदयो"तिआदिना (पटि० म० १.४९) नयेन तस्सा समुदयञ्च पजानाति । तस्सा च अत्थङ्गमन्ति- "अविज्जानिरोधा रूपनिरोधो"तिआदिना नयेन तस्सा अत्थङ्गमञ्च पजानाति । अस्सादन्ति यं रूपं पटिच्च...पे०... यं विज्ञाणं पटिच्च उप्पज्जति सुखं सोमनस्सं, अयं विज्ञाणस्स अस्सादोति, एवं तस्सा अस्सादञ्च पजानाति । आदीनवन्ति यं रूपं...पे०... यं विज्ञाणं अनिच्चं दुक्खं विपरिणामधम्मं, अयं विज्ञाणस्स आदीनवोति, एवं तस्सा आदीनवञ्च पजानाति । निस्सरणन्ति यो रूपस्मि...पे०... यो विज्ञाणे छन्दरागविनयो, छन्दरागप्पहानं, इदं विज्ञाणस्स निस्सरणन्ति (सं० नि० २.२.२६) एवं तस्सा निस्सरणञ्च पजानाति । कल्लं नु तेनाति युत्तं नु तेन भिक्खुना तं विआणट्ठितिं तण्हामानदिट्टीनं वसेन अहन्ति वा ममन्ति वा अभिनन्दितुन्ति । एतेनुपायेन सब्बत्थ वेदितब्बो । यत्थ पन रूपं नत्थि, तत्थ चतुन्नं खन्धानं वसेन, यत्थ विज्ञाणं नत्थि, तत्थ एकस्स खन्धस्स वसेन समुदयो योजेतब्बो। आहारसमुदया आहारनिरोधाति इदञ्चेत्थ पदं योजेतब्बं ।
यतो खो, आनन्द, भिक्खूति यदा खो आनन्द, भिक्खु । अनुपादा विमुत्तोति चतूहि उपादानेहि अग्गहेत्वा विमुत्तो। पाविमुत्तोति पाय विमुत्तो। अट्ठ विमोक्खे असच्छिकत्वा पञ्जाबलेनेव नामकायस्स च रूपकायस्स च अप्पवत्तिं कत्वा विमुत्तोति अत्थो । सो सुक्खविपस्सको च पठमज्झानादीसु अञ्जतरस्मिं ठत्वा अरहत्तं पत्तो चाति पञ्चविधो । वुत्तम्पि चेतं- “कतमो च पुग्गलो पञ्जाविमुत्तो ? इधेकच्चो पुग्गलो न हेव खो अट्ठ विमोक्खे कायेन फुसित्वा विहरति, पञाय चस्स दिस्वा आसवा परिक्खीणा होन्ति, अयं वुच्चति पुग्गलो पञाविमुत्तो" (पु० प० १५) ति ।
91
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org