________________
४१
सूर्यग्रहणाधिकारः। स्थितिविमर्ददले शशिपूर्ववत
समभिधाय यतश्च तिथेः स्फुटात् । स्थितिदलोनयुतादिह लम्बने
स्थितिदले च मुहुर्मुहुरानयेत् ॥ ५॥ स्पष्टार्थम् ।
अत्रोपपत्तिः। 'तिथ्यन्ताद्गणितागतात् स्थितिदलेनोनाधिकादिति भास्करविधिना स्फुटा ॥ ५ ॥
प्राग्लम्बनं मध्यविलम्बनाद्भवे
दनल्पमल्पं यदि मोक्षलम्बनम् । ऋणाख्ययोः स्यादधिकं विमोक्षज
प्राग्ग्रासमल्पं यदि वा धनाख्ययोः ॥ ६ ॥ प्राग्यासं स्पर्शकालिकमित्यर्थः । शेषं स्फुटम् ॥ ६ ॥ तदन्तरेण स्थितिखण्ड निजं
युतं स्फुटं स्याद्वियुतं ततोऽन्यथा ।
युत्या युतं लम्बनयोर्धनर्णयो- रयं विधिः स्यात् खलु मर्दखण्डयोः ॥ ७॥
धनर्णयोर्लम्बनयोर्युत्या योगेन स्थितिखण्डनमिष्टं युतं तदा स्फुटं स्थित्यर्ध स्यात् । शेष स्पष्टम् । अनोपपत्तिः । स्पर्शकालः दर्शान्त-स्थि + स्पालं
मध्यका= दर्शान्त + मलं स्फुटस्थि-मका-स्पका स्थि+ ( मल-स्पालं ) अत्र प्राक्कपाले यदि स्पालं > मलं वा, स्पालं < मलं तदा ऋणधनचिह्नग्रहणेन स्फुस्थि-स्थि+ ( मलं-स्पालं) =स्थि + ल । मोक्षे तु स्फुटस्थित्यर्धम् = मोका-मका = दर्शा-स्थि + मोलं-- ( दर्शा + मलं) ___ =स्थि + ( मोलं-मलं ) अत्र प्राक्कपाले ऋणलम्बने यदि मोलं < मलं तदा मौक्षिकं स्थित्यर्थं स्फुटम् = स्थि + लअं । अतो
Aho ! Shrutgyanam
