________________
अंक २]
श्री महावीरनो समय-निर्णय
[१३३
हवे जो आपणे सनन्दगणतरी स्वीकारीए तो तदनसार निर्वाणसमय इ.स.पर्वे ५२७मांमकाय परंतु आपणे जेम पाछळ जोई गया, वर्धमान बुद्धनी पछी थएला होवाथी आ तारीख प्रकट रीते असंभवीत छे. तेथी परिणामे गाथामा उल्लेख करवामां आवेल विक्रमसंवत् ते इ.स.३३मां शरु थएल अनन्द विक्रम संवत् होवो जोईए. इ. स. ३३ थी पूर्वे ४७० वर्ष गणतां वर्धमानना निर्वाणनी तारीख तरीके इ. स. पूर्वे ४३७ मुं वर्ष आवे.
२. हवे आपणे ते परंपरागत हकीकत 21 तपासीए, जेनी अनुसार मौर्यवंशीय चंद्रगुप्तराजानं राज्याधिरोहण वीरनिर्वाण पछी १५५ बर्षे बतावेलंके. चंद्रगतना राज्य सौथी वधारे संभवित तारीख 22 ग्रहण करतां निर्वाणना समय तरीके आपणे ३१९+१५५= ४७४ इ. स. पूर्वेनुं वर्ष प्राप्त करीए छीए. परंतु जैन गणत्रीमां भूल थई होय तेम जणाय छे. कारण के तेमां ज्यारे पालकना राज्यनां ६० वर्ष आपलां छे, त्यारे पुराणोमां तेना राज्यकालना फक्त २४ अगर २८ वर्षों ज गणावेलां छे. 23 मत्स्यपुराण जेवा सौथी प्राचीन पुराणमां पालकनां राज्यनां फक्त २८ वर्षों जणावेलां छे. आ रीते मात्र पालकना ज राज्यकालमां ३२ वर्षनो तफावत पडे छ. नंदोना संबंधमां एम छे के हेमचंद्रे तेमना राज्यकाल तरीके ९५वर्षों गणेलां छे. परंतु आपणी कालगणनानी पद्धति अनुसार उदयना मरण पछीना नंदोना-मात्र एकला नंदोनो ज जैन ग्रंथमां विचार करवामां आवलो छ-राज्यनां बराबर ९० वर्ष सिद्ध थाय छे. जैन गणतरीमां आ भूलो छ एम जो स्वीकारी लईए तो आपणे वर्धमानना निर्वाण समय तरीके ४७४-(३२+५), एटले इ. स. पूर्वे ४३७ मुं वर्ष नक्की करी शकीए.
३. हवे आपणे ते परंपरागत हकीकत 24 तरफ फरीशं, जेमां कहेलुं छे के महावीर पछीना सातमा पट्टधर स्थूलभद्र ते नवमा नंदना मंत्री हता तथा जे काळे चंद्रगुप्ते नंदनु खून कर्यु हतुं ते अरसामां स्वर्गे गया हता. जो के आपणे सम्राट् अने यति ए बनेना मरणोनी समकालीनता जेवा मुद्दा उपर वधारे भार न मूकीए छतां आ मुद्दाना संबंधमां एटली नोध लेषा जेवी छ केते गणतरी आपणी तारीख साथबंध बेसे छ. एटलं याद राख जोइए के गणधरो या पट्टधरोनी परंपराना विषयमा लगाडेली वर्षांनी सरेराश, वंशनी माफक ज बराबर बंधबेसी शकती नथी. अने एनुं कारण ए छे के पट्टधरनी बाबतमा उत्तराधिकारी केटलीक वखत एक मोटी उंमरनो होवाथी तेना पूर्वजनो समकालीन गणाय छे; नहि के तेनी पछीनी नवी पेढीनो. मारा मतनी पुष्टिमां हुँ तपागच्छनी25पट्टावलीमाथी तेमज लक्ष्मीवल्लभना कल्पद्रुममांथी वर्ष संख्याओ टांकुं . आ बंने ग्रंथोमां-ए वात परस्पर मळती आवे छे के वर्धमान पछी ३७६ या ३८६ वर्षना कालमां२३ स्थाविरो थया हता. आ उपरथी आपणे प्रत्येक पेढिनां १६ अगर १७ वर्षो मेळवी शकीए छोए. वर्धमाननी जे निर्वाण तारीख आपणे नक्की करी छे तेनी साथे संगत राखवा खातर चंद्रगुप्त सुधी थएली स्थविरोनी सात पेढिओना ११८ वर्ष नक्की करवां जोईए. अने आ वर्षसंख्या, उपर प्रत्येक पेढि माटे मेळवेली वर्षसंख्या साथे मळती थाय छे.
21. हेमचंद्र एनो उल्लेख कर्यो छे अने मेरुतुंगे तेनो समालोचना करी छ. 22. Dr. Hultzsch's, in JRAS., 1914. 23. वायु अने ब्रह्माण्ड पुराणमा २४ तथा मत्स्यपुराणमां २८ वर्ष आपेलां छे. 24. जओ स्थविरोनी सूचि. SBE.xxii,pp. 278,289. तथा इन्डि. एन्टि. पु. ११, २४६, 25. Ind. Ant. XI, 251. .
Aho! Shrutgyanam