Jain Sahitya Sanshodhak Khand 02 Ank 01 to 02

SR No.: 009879
Original Sutra Author: N/A
Author: Jinvijay
Publisher: Jain Sahitya Sanshodhak Samaj Puna
Publication Year: 1923
Total Pages: 282
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 20 MB

Page 176

१३२] जैन साहित्य संशोधक
[खंड २ स्थान एटलं मोटें जोवामां आवतुं नथी. आपणे जाणाए छीए के गोसाल वर्धमाननी पहेलां १६ वर्षे मरी गयो हतो तथा तेणे आजीविक नामे एक सुप्रसिद्ध पंथ स्थाप्यो हतो. जो ते गोसाल बुद्धनो समकालीन होत तथा एक विरुद्ध पंथना संस्थापक तरीके प्रसिद्धि भोगवतो होत तो आपणे सहजे आशा राखी शकिए के, तेनो प्राचीन बौद्धग्रंथोमां, तेवा रूपमां जरुर उल्लेख करवामां आव्यो होत. तेमज जमालि नामनो वर्धमाननो एक प्रसिद्ध समकालीन पुरुष, के जेणे जैनधर्ममां पहेलो पक्षभेद उभा को हतो, तेनाविषयमां पण बौद्धोने कशी माहीति नथी. अंतमां जैनग्रंथोमां वर्णववामां आवेलुं तत्त्वशास्त्र ए सांख्य तेम ज वेदांत बनेथी विरुद्ध छे. परतुं बौद्ध तत्त्वशास्त्रनो पायो आ बे प्राचीन धर्मो उपर नंखायलो छे; तथा तेमां (बौद्ध दर्शनमां) पाछळना वखतमा व्यवस्थित थएल वैशेषिक दर्शननो क्याए पण उल्लेख थएल नथी; परंतु, एनाथी उलटुं, जैनदशन, जेम डॉ. भाण्डारकर स्पष्ट रीते जणावी आप्यु छे 17 तेम " ते एक बाजुए सांख्य अने वेदांत अने बीजी बाजुए वैशेषिक ए बनेनी वच्चे करेला समन्वयना रूपनुं छे." _ हवे आपणे वर्धमानना समय साथे कोईपण रीते संबंध धरावती एवी जुदी जुदी परंपरागत हकीकतोने तपासीए. - १. आ परंपराओमा प्रथम उल्लेखनीय एवी एक सुप्रसिद्ध गाथा छे. आ गाथाने दिगंबरो तथा श्वेतांबरो-बने संप्रदायो माने छ, अने तेनु तात्पर्य ए छे के महावीरनु निर्वाण 'विक्रमनी पूर्वे ४७० वर्षे ' थयु हतुं. परंतु डॉ. हॉर्नलना 18 जणाव्या मुजब आ गाथानो अर्थ बने संप्रदायो जुदी जुदी रीते करे छे. दिगंबरो आने विक्रमना जन्मथी गणे छे त्यारे वतांबरो तेना राज्याधिराहणना समयथी. आ गाथा साथे विक्रमनं नाम जोडाएल छे ते उपरथी तेने एक अर्वाचीन परंपरादात्री मानी अने ते रीते ऐतिहासिक दृष्टिए महत्त्व विनानी गणीने तेनो इनकार करवानो नथी. कारण के आ गाथार्नु स्वरूप निःशंक आधुनिक होवा छतां पण ए शक्य छे के ते कोई एक प्राचीन परंपराने आधारे रचाएली होय. अने तेम मानवाने माटे अधिक मजबुत कारण ए छे के ए गाथा बंने संप्रदायने मान्य छे.
आ गाथाविषक जे खरो प्रश्न छे ते तेना अर्थना संबंधमां छे. प्रॉ. कीलहॉर्न 19 एम जणावे छे के इ. स. पूर्वे ५८ वर्षे शरु थएला संवत् साथे विक्रमना संबंध छेक ९ मी अने १० मी शताब्दिमां उत्पन्न थवा मांड्यो हतो. अने आ संवतने विक्रमादि
न आ संवत्ने विक्रमादित्ये स्थापित कर्यो हतो एवो खास उल्लेख, पहेल पहेलो, सन १९९८ ना एक शिलालेखमां जोवामां आवे छे. परंतु आ उल्लेखनीय संवत्ना विषयमा एक बाबत प्रॉ. कील्हॉर्नने विचारवी रही गई छे के बारमी शताब्दिमा विक्रमसंवत् ने अनंदविक्रमसंवतना नामे लखवानी एक खास गणना पद्धति उभी थई हती. आ अनंदविक्रमसंवत् 20 लगभग इ. स. ३३ मा एटले पहेला विक्रमसंवत् पछी ९० अगर ९१ वर्षे शरु थयो हतो. बीजी 'सनंद' नामनी गणना पद्धति इ. स. पूर्व ५८ अगर ५७ वर्षे उत्पन्न थई हती. चन्द वरदाई नामना ते ज (१२ मी) शताब्दिना प्रसिद्ध कविए पोताना काव्यमां आ गणत्रीनो अथथी ते इति सुधी उपयोग करेलो छे. आ उपरथी एटलं स्पष्ट थाय छे के विक्रमसंवतनी गणतरीनी आ सनन्द अने अनन्द ए बने रीतिओ, जे समये प्रस्तुत गाथाने वर्तमान रूपमां मूकवामां आवी ते समये, प्रचलित हती.
17. जुओ तेमनो रिपोर्ट सन १८८३-८४, पृ. १०१ आदि. 18. Inp. Ant. XX p. 360 19. Ind. Ant. XIX and xx. 20.J. R. A. S.,1906,p. 500
Aho ! Shrutgyanam