________________
१२६ ] जैन साहित्य संशोधक
[खंड २ मिना सामगाममां विचरता हता त्यारे नातपुत्ते पावामां काळ को हतो; अर्थात् महावीरनिर्वाण बुद्धनिर्वाणनी पूर्वे थयुं हतुं. आ वर्णन मने तद्दन मान्य छे परंतु हुं मानु छ के ए विद्वानो आ प्रश्नना संबंधमां थोडो संभाळपूर्वक विचार करशे तो तेमने जरुर जणाशे के आ हकीकत बधु महत्त्वनी नथी.
प्रो. जेकोबीए पोताना ग्रंथमां एक घणुंज मजबुत प्रमाण रजु करेलु छ अने जणावे छे के इ. स. पूर्वे ५२७ ना वर्षने बरतर्फ करी, हेमचंद्रना कहेवा मुजब इ. स. पूर्वे ४६७ मुं वर्षज स्वीकारणाय छे. अने मारे आ स्थळे जणावी देवू जोईए के डॉ. जेकोबीनुं प्रमाण एटलु बर्षा मजबुत छे के तेने पालीग्रंथमां मळी आवता आवाप्रकारना वर्णनने लीधे फेंकी देवाय तेमनथी. - उपरोक्त वर्णन दीघनिकाय ३, ११७, २०९; अने मज्झिमनिकाय २, २४३ 11 मां जोवामां आवे छे अने ते एम जणावे छ के ज्यारे बुद्ध सामगाममा रहेता हता त्यारे तेमने खबर केहवामां आवी हती के तेमना प्रतिस्पर्धाए पावामां काळ को. अने बीजुं ए के नि.. थोमां गंभीर भेदो-सांप्रदायिक फांटा पडी गया हता, तेम ज आखो जैनसमाज भन्न थई जवानी तैयारीमा हतो. पावा संबंधी वर्णन केटलेक अंशे खरुं छे, कारण के जैनोनी मान्यतानुसारे पण महावीर पावामां ज निर्वाण पाम्या हता. परंतु केटलेक अंशे खोटुं पण छे, कारण के में उपर जणाव्युं तेम 12 बुद्धो ए पावाने-राजगृहनी पासे आवेली पावानेमानता नथी के जे आज दिन सधी पण जैनो माटे तीर्थ स्थळ मनाय के. बौद्धो पावान, ज्यां आगळ बुद्ध चंदना घरे छेल्लुं खाणुं खाधुं हतुं ते कुशीनारनी पासे आवेला नाना शहरे तरीके ओळखावे छे, के जे बाबत पण शंका उत्पन्न करवा वाळी छे. आ उपरांत हुँ उपर जणावी गयो छु के, उपालि साथेनो मेळाप, जेने महावीरना मरणना साचा कारण तरीके बताववामां आव्यो छे, तेवू कशुं वर्णन सौथी प्राचीन सूत्रोमां मळतुं नथी. अने, अंतमा जणावं छं के धर्मभेद संबंधी तेमां आपेलो वृत्तांत आ नांधने पहेलां करतां वधारे शंकापान बनावे छे, कारण के जैनग्रंथोमां आ प्रकारचं बीलकुल वर्णन नथी, पण तेथी उलटुंते तो एम जणावे छे के आ अवसरे तो समाजमां सर्व स्थळे शांति फेलायली हती. वळी जैन ग्रंथोमां धर्मभेदो छुपावेला छे ज नहीं. ते ग्रंथोमां एवा बे नाना धर्मभेदोनुं वर्णन आपेलुं छे, अने ते तीर्थकरनी 13 विद्यमानतामां ज उत्पन्न थया हता तेम कहेलु छे. आ स्थळे हुँ गोसाल अने तेना अनुयायीओनी करेली पजवणीनुं वर्णन करतोज नथी के जेनो महावीरस्वामीना निर्वाण वखते अंत आवी गयो हतो. आ बाबतमां, मारूं एम धारयु छे के आ धर्मभेदोनो झांखो हवाल निकायोना रचयिताओने मळ्यो हशे अने तेओए तेने पावामां थएला नातपुत्तना निर्वाण संबंधी तेमणे मेळवेला ज्ञान साथे गुंचवी नांख्यो हशे अने तेथी तेओए आ पावाने, भूलथी तेओनी वधारे परिचित पावा मानी लीधी हती. आखरे मारे कहेवू जाईए के आ दंतकथामां उपरोक्त तपासना निर्णयने बाधा पहोचाडे तेवू एक पण तत्व नथी अने महावीर बुद्ध करतां थोडा वखत पाछळ थया हता ते प्रकारना मतने बरोबर बेसती आवती अन्य बे बाबतो हुँ नोंधवा इच्छा राखु हुं.
दी० नि० २,५७; म०नि० १, ३७७; सं०नि०१, ६६; इत्यादि ग्रंथोमां जैनधर्मने चातुर्याम 11. प्र. चामर्से ज. रा. ए. सो. १८९५, पृ० ६६५ आदिमा ए उल्लेखोर्नु अवतरण अने भाषांतर कर्यु छे. 12. जुओ उपर पृष्ठ 13. सरखावो--लायमान,इन्डियन स्टडजि, १७, पृ. ९८ नी नोट,
Aho! Shrutgyanam