Page Text
________________
डॉ. हर्मन जेकोबीनी कल्पसूत्रनी प्रस्तावना.
१]
शके भद्रबाहुए दशाश्रुतस्कंधनी नियुक्ति नहीं पण दशाश्रुतस्कंध मूळ रच्युं छे. आ दशाश्रुतस्कंध केटलीक वखत भूलथी कल्पसूत्र मनाय छे. संहिताना संबंधमां आपण आगळ उपर विचार करीशुं.
आधी कृतिओ उपरांत कल्पसूत्रनी कथाओ मांनी एक गाथा अनुसार भद्रबाहुने उवसग्गहरस्तोत्रना पण प्रणेता मानवामां आवे छे.
॥
उवसग्गहरं थुत्तं काऊण जेण संघकल्लाणं । करुणापरेण विहिअं स भदवाहू गुरू जयउ — जे भद्रबाहु स्वामीए करुणा लावीने उवसग्गहर नामनुं स्तोत्र रची संघनुं कल्याण कर्यु छे तेमनो जय थाओ.'
आ पृष्ठनी नीचे' नोटमां ते स्तोत्रनुं मूळ तेमज भाषान्तर आपुं छु; अने जो ते खरेखर भद्रबाहुनुज बनावेलुं होय तो ते अर्वाचीन विशाळ जैन स्तोत्र साहित्यनो प्राचीनतम नमुनो छे.
चाहुना देहावसानो समय, हेमचंद्रथी मांडीने ठेठ अर्वाचीनमा अर्वाचीन टीकाकार सुधीना वधा लेखको निर्विशेषपणे वीर नीर्वाण संवत् १७० मां मके छे. हे प० परि० पर्व ९. ११२ः
वीरमोक्षाद्वर्षशते सप्तत्यग्रे गते सति । भद्रवाहरपि स्वामी ययौ स्वर्ग समाधिना ।। 'महावीर निर्वाण पछी १७० वर्ष ज्यारे वीती गयां त्यारे भद्रबाहु समाधिपूर्वक स्वर्ग पहोंच्या. '
मारे अहिं कहेतुं जोइए के बधा श्रुतकेवलिओनी मितिओ आपवामा आवी छे खरी पण ते आधार राखवा लायक छे के नहीं तेनो निर्णय हुं करी शकतो नथी.
भद्रबाहु अने वगहमिहिर बच्चे थएली स्पर्धाना संबंधमां, हेमचंद्र सिवाय घणा अर्वाचीन जैन ग्रंथ कारोए एक दंतकथा आपली छे. आ दंतकथा उत्पन्न थवानुं कारण मने नीचे मुजब लगे छे. एक तो
१ उवसग्गाहर स्तोत्र जैनसमाजमां घपुंज प्रसिद्ध अने सर्वत्र सुलभ होवाथी ते अत्र आप्युं नथी :
-अनुवादक.
-
बाहुए सूर्यप्रज्ञ से टीका आने भाद्रबाहवी नामनी संहिता एम वे खगोळ-विद्या-विषयक ग्रंथो, तथा उवसगहर नामनुं स्तोत्र - रच्युं छे, एम जे मनाय छे तेथा, अने बीजुं, जैनज्योतिषशास्त्राने अन्यज्योतिविदो जे धिक्कारता हुता ( सिद्धान्तशिरोमणि ३ -१) तेथी, भद्रबाहु अने जैन ज्योतिषशास्त्रनी महत्ता देखाडवानी लालसाना परिणामे ए दंतकथा जन्म पामी छे. आ दंतकथानों सार नीचे प्रमाणे छे:-प्रतिष्ठानपूरनिवासी भद्रबाहु अने वराहमिहिर ए बन्न भाईओ जैन साधु थया हता. तेमना गुरु यशोभद्रे पोताना अवसान पहेला संभूतिविजय अने भद्रबाहुने पोताना पछी आचार्य पदना अधिकारी निम्या . ए पदने माटे वराहमिहिरे आशा रखी हती, परंतु मां निराशा मळवाथी क्रोधायमान थई तेणे जैनधर्मनो त्याग कर्यो पछीथी पोताना ज्योतिषशास्त्रना ज्ञानथी तेणे लोकोमा घणी प्रतिष्ठा मेळवी अने ते प्रतिष्ठाने एक कल्पितकथा फेलावी खूब - प्रबळ बनावी. 'मारी भक्तिथी सूर्यदेव मारा उपर प्रसन्न थई, मने पोताना विमानमां बेसाडी ज्योतिर्मण्डलमां लई गया हता अनेयां सर्व नक्षत्रादिकनी गति विगेरे तेमणे ने प्रत्यक्ष बताची छे.' आवी रीते भोळा लोकोनी आगळ ते पोतानी बडाई मारवा लाग्यो, अने तेनालीधे खुद्द राजानो पण ते सारो कृपापात्र बनी गयो. पोतानी आवी लागवगना जोरे, तेणे जैनाने राजाना सन्मानथी वंचित बनाव्या. अंते भद्रबाहु घर्मी बंधुओनी सहाये अव्या अने ज्योतिर्विद्याना पोताना उत्कृष्ट ज्ञानथी पोताना भईने पराजित कर्यो वराहमिहिरे क्रोध अने मानभंग न सही शकवाना कारणे प्राणत्याग कर्यो, अने मरीने ते एक दुष्ट व्यंतर बन्यो. पछीथी पोतानुं जुनं वेर वाळवा तेथे जैनोना घरोमां रोगना उपद्रव शरु कर्यो भद्रबाहुए उवसग्गहर स्तोत्रनी रचना करी ते व्यंतग्ने नसाडी मूकी उप
नो नाश कर्यो. त्यार पछी तेमणे पोताना नामनी संहिता रची,
Aho! Shrutgyanam
१३
ab
| SR No. | 009877 |
| Book Title | Jain Sahitya Sanshodhak Khand 01 Ank 01 to 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jinvijay |
| Publisher | Jain Sahitya Sanshodhak Samaj Puna |
| Publication Year | 1922 |
| Total Pages | 274 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 23 MB |