Jain Vidyache Vividh Aayam Part 01

SR No.: 009841
Original Sutra Author: N/A
Author: Nalini Joshi
Publisher: Nalini Joshi
Publication Year: 2011
Total Pages: 28
Language: Marathi
Classification: Book_Other
File Size: 109 MB

Page 48

* ध्यान व योगावरही योगसार' लघुग्रंथ. (6) सुखबोधा टीकेतील प्राकृत कथा : (11 वे शतक) * देवेंद्रगणींची उत्तराध्ययनसूत्रावरील टीका. त्यात अनेक कथा * दीर्घकथा, मध्यमकथा व लघुकथांचे भांडार. * प्राकृत अभ्यासकांचा लोकप्रिय ग्रंथ. (7) पाइयलच्छीनाममाला आणि देशीनाममाला : * यापैकी पहिला धनपालकृत ग्रंथ (10 वे शतक) प्राकृत भाषेचा अमरकोश. * दुसरा हेमचन्द्रकृत ग्रंथ (12 वे शतक) वैशिष्ट्यपूर्ण 3978 देशी शब्दांचा अर्थसहित संग्रह. * संस्कृतपासून न बनलेल्या शब्दांचा एकमेवाद्वितीय शब्दकोश. * प्राकृत साहित्याचा विषयानुसारी आढावा * * ‘चण्ड' या जैन आचार्यांचे पहिले प्राकृत व्याकरण, 'नमो अरिहंताणं' ने आरंभ (3 रे-४ थे शतक), पुढे हेम्बंद्रांनी विस्तारले. * संस्कृत-प्राकृत वैयाकरणांनी हैमशब्दानुशासन गौरविले, अभ्यासले. (12 वे शतक) * नय व अनेकान्तवादावरील एकमेव प्राकृत ग्रंथ-सिद्धसेन दिवारकृत सन्मति-तर्क. * ‘सन्मति-तर्क' - श्वेतांबर, दिगंबर दोहोंना आदरणीय (7 वे शतक). हा एकमेव ग्रंथ सोडून इतर सर्व न्यायप्रमाण-स्याद्वाद-अनेकान्तवादावरील साहित्य संस्कृतात. * षट्रखंडागमावरील वीरसेनकृत धवला टीका (7 वे-९ वे शतक) शौरसेनी गद्याचा खंडनमंडनशैलीत वापर. अभूपूर्व तार्किक शैलीतला विशालकाय ग्रंथ. * प्राकृतमधील (अपभ्रंशातील) पहिले ‘पुराण' - पुष्पदन्तकृत महापुराण' (9 वे शतक). सहाव्या सातव्या शतकापासू संस्कृत पुराणांची दिगंबरीय परंपरा. * अपभ्रंशात दिगंबरीयांचे विपुल चरित (चरिउ) लेखन. करकंडचरिउ' आणि 'जसहरचरिउ' लोकप्रिय. स्वयंभूदेवोच 'पउमचरिउ' विशेष प्रसिद्ध. बरीचशी चरित्रे अनुकरणात्मक आणि अनाकर्षक. * संस्कृतच्या तुलनेत प्राकृत शास्त्रीय (लाक्षणिक) साहित्य अत्यंत अल्प व नगण्य. अंगविज्जा' निमित्तशास्त्रावर आधारित परंतु अत्यंत दुर्बोध. ठक्कुर फेरू (14 वे शतक)चा एकमेव अपवाद वगळता नोंद घेण्याजोगे शास्त्रीय खन प्राकृतात नाही. * प्राकृत छंदांचे सोदहरण विवेचन करणारे ग्रंथ पुढील तीन जैन कवींचे - स्वयंभूछंदस् (8 वे-९ वे शतक)नंदिताढ्य (10 वे शतक), हेमचंद्र (12 वे शतक) प्राकृत छंदांचा इतका सविस्तर विचार संपूर्ण भारतीय साहित्यात दुसरा नही. * शिलालेखांमध्ये खारवेल सम्राटाचे हाथीगुंफा (ओरिसा) येथील प्राकृत शिलालेख अशोक शिलालेखांखालोखाल महत्त्वाचे. दक्षिण भारतातील दिगंबरीय शिलालेखांचे संग्रह प्रकाशित. श्वेतांबरीय मुनि जिनविजय, जयन्तविजय आणि विजयधर्मसूरिकृत लेखसंग्रह उल्लेखनीय. * ऐतिहासिक प्रबंधसाहित्यात संस्कृत-प्राकृत मिश्रित विविधतीर्थकल्प' (जिनप्रभसूरि-१४ वे शतक) विशेष महत्त्वाचा. इतर प्रबंध पूर्णत: संस्कृतात. * सुभाषित संग्रहात जयवल्लभकृत वज्जालग्ग' (13 वे शतक) हा प्राकृत सुभाषितांचा खजिना. केवळ संकलनात्मक ग्रंथ. महाराष्ट्री मुक्तककाव्य गाथासप्तशती' (गाहासत्तसई) च्या तुलनेत कितीतरी उत्तरकालीन व काव्यदृष्ट्याटुय्यम. * संस्कृत नाटकात प्राकृतभाषांचा विपुल वापर. प्राय: सर्वच्या सर्व नाटके जैनेतरांची. संपूर्ण प्राकृत नाटेक(सट्टके)