________________
न्यायसारः।
व्यतिरको चेति। तत्र पञ्चरूपोऽन्वयव्यतिर की। रूपाणि तु प्रदर्श्यन्ते। ___ पक्षधर्मत्वं सपक्षे सत्त्वं विपक्षाघात्तिरबाधित. विषयत्वमसत्प्रतिपक्षत्वं चेति । तत्र साध्यधर्मविशिष्टो धर्मों पक्षः। तत्र व्याप्यत्तित्वं हेतोः पक्षधर्मत्वम् । साध्यसमानधमा धर्मी सपक्षः। तत्र सर्वस्मिन्नेकदेश वा हेतोवृत्तिः सपक्षे सत्त्वम्। साध्यव्यावृत्तधर्मा धर्मी विपक्षः। तत्र सर्वस्मिन् विपक्षे हेतोरवृत्तिविपक्षाद्यावृत्तिः। प्रमाणाविरोधिनि प्रतिज्ञातार्थे हेतोवृत्तिरबाधितविषयत्वम्। साध्यतविपरीतयोः साधनस्याविरूपत्वमसत्प्रतिपक्षत्वमिति। स हिविधः सपक्षवृत्तिभेदात् । तद्यथा। अनित्यः शब्दः कार्यत्वादिति सपक्षव्यापकः । सामान्यवत्त्वे सत्यस्मदादिवाद्येन्द्रियग्राह्यत्वादिति सपतैकदेशवृत्तिः । पक्षव्यापकः सपत्तिरविद्यमानविपक्षः केवलान्वयो। स च पूर्ववविविधः । तद्यथा। विवादास्पदीभूतान्यदृष्टादीनि कस्यचित्प्रत्यक्षाणि प्रमेयत्वात्करतलामलकवदिति सपक्षव्यापिका सैव प्रतिज्ञा। मौमांसकानां प्रत्यक्षत्वादरमत्मुखादिवदिति। सपक्षकदेश
Aho! Shrutgyanam
