________________
अनुमानपरिच्छेदः ।
१५५
मत्कारणसामान्य मिद्धावन्यस्य तत्करणसमर्थस्य नित्य ज्ञानेच्छाप्नयत्नाधारस्य तत्कारणस्य सिद्धिरिति । अपरीक्षिताभ्युपगमात्तविशेषपरो. क्षणमभ्युपगमसिद्धान्तः । यत्किञ्चिदस्तु अपरीक्षितमभ्युपगम्य विशेषः परीक्ष्यते मोऽभ्युपगमसिद्धान्तो यथास्तु ट्रय शब्दः स तु किं नित्यो नित्यो वेति शब्दस्य द्रव्यत्वमनिष्टमभ्युपगम्य नित्यानित्यत्व विशेषः परीक्ष्यते । एवं चतुर्विधमिद्धान्तमध्ये स्वीकृत सिद्धान्तेनाविरुद्धो दुष्ट इति पञ्चावयवीपपन्न इति । पचावयवाः प्रतिज्ञादयः ।
कश्चित्तु पञ्चावयवैति पदं स्वपक्षमाधनं १ प्रतिपक्षसाधन दूषणम् २ माधनसमर्थनं ३ दूषणाममर्थनं ४ अतिद्रुतोच्चारणाप्रसिद्ध प्रयोगादिशब्ददोषवर्जन मित्यतैः पञ्चावयवरुपपत्र इति व्याख्याति । परिग्रहो वाद इत्यु ते यः कश्चित्परिग्रही वादः स्यात् तहमहत्यधं पक्ष प्रतिपक्षेति पदम् । बौद्धाद्यभिप्रेहिवाद्यवयव वादेऽतित्र्याप्तिव्यपोहाथ पञ्चावयवोपपन्न इति पदम् । विनायवयव. वादस्य परप्रतिपत्तेर तङ्गत्वात् । अपमिदान्तध्वस्ते वादेऽतिप्रसत्यपनोदाय सिद्धान्ताविरुडेति पदम् । अनेन कारणेन चारगृहयालु - नाघि सिद्धान्तानुरोवेन्द्र वादः कत्तयो न स्वाच्छन्देनेति शिक्षित भवति। जल्पवितण्डयोरतिव्याप्तिनिषेधार्थ प्रमाणतर्कमाधनोपालम्भ इति पदम् । तत्र हि यथाकथञ्चित्परपराजिगीषया कलादीनामप्यनुज्ञातत्वात् । न च छलादीनां प्रमादन तर्केण वा निर्णीतसामर्थ्य साधनोपालमत्वं परवान्त्यापादनमात्रफलत्वात्तेषाम् ।
अत्रायमभिटायः । वतधर्मावेकाधिकरणौ विरुदावेककालाव नवमितो पन्न प्रतिपनों वस्तुधौं वस्तु नो विशे पौ। यथा
Aho! Shrutgyanam
