________________
प्रमाणनयतत्त्वालोकालङ्कारः
[ परि. ३ सू. ३
2
तत्र तेषु स्मरणादिषु मध्ये | संस्कारः प्रमातुः शक्तिविशेषस्तस्य प्रबोध उद्बोधः फलदानाभिमुख्यमिति यावत् । तस्माद्धेतुभूतात्संभूतमुत्पन्नं वेदर्नमित्युत्तरेण योगः । कीदृशमित्याह । अनुभूतार्थविषयम् । अनुभूतः प्राक्प्रमाणेन प्रतिपन्नोऽर्थो वस्तु विषयो गोचरो यम्य ५ तत्तथा तदित्याकारं तदित्युलेखवत् । तदित्युलेखवत्ता चास्य योग्यता - पेक्षयाख्यायि । यावता स्मरसि चैत्र कश्मीरेषु वत्स्यामस्तत्र द्राक्षा भोक्ष्यामह इत्यादिस्मरणे तच्छब्दोल्लेखो नोपलक्ष्यत एव किन्त्विदं स्मरणं तेषु कश्मीरेष्विति तच्छन्दोल्लेखमर्हत्येवेति । वेदनं स्मरणमिति स्पष्टार्थे पदे । संस्कारप्रबोधसम्भूतमित्यनेनात्र स्मरणस्य कारणमुप - १० दर्शितम् । अनुभूतार्थविषयमित्यनेन गोचरः । तदित्याकारमित्यनेन पुनः स्वरूपमिति || ३ ||
४८६
अत्रोदाहरणमुपदर्शयन्नाह -
तीर्थकर विम्बमिति यथेति ॥ ४ ॥
यथेत्युदाहरणोपन्यासार्थम्, इत्येवंप्रकारं तच्छब्दपरामृष्टं यद्विज्ञानं १५ तत्सर्वं स्मरणमित्यर्थः ।
स्मृतिप्रामाण्यमङ्गीकुर्वतो स्वपरव्यवसायित्वात्प्रमाणं चेदद्मञ्जसा || बौद्धस्य पूर्वपक्षमुपपाद्य अप्रामाण्यं पुनर्वौद्धो ब्रुवन्नस्य न तार्किक :
तखण्डनम् ।
।। ४४६ ।।
तथा हि- अमुप्याप्रामाण्यं कुतोऽयमाविष्कुर्वीत, किं गृहीतार्थग्रा२० हित्वात्परिच्छित्तिविशेषाभावादसत्यातीतेऽर्थं प्रवर्त्तमानत्वादर्थादनुत्पद्य
मानत्वाद्विसंवादकत्वात्समारोपाव्यवच्छेदकत्वात्प्रयोजनाप्रसाधकत्वाद्वा । न तावद्गृहीतार्थग्राहित्वात्स्मरणस्याप्रामाण्यम् । अनुमानेनाधिगते वहौ तदुत्तरकाट भाविन: प्रत्यक्षस्याप्यप्रामाण्यप्रसङ्गात् । अनुमानस्यापि केनचिदंशेनाधिगतार्थाधिगमसम्भवेनाप्रामाण्यानुषङ्गाच्च व्याप्तिज्ञान२५ प्रतिपन्ने हि वस्तुन्यनुमानं प्रवर्तत इति । अथाऽधिगताऽर्थाऽधिगमेऽप्यनु
" Aho Shrut Gyanam"
